«Το συναισθηματικό μας επίπεδο διαρκώς χαμηλώνει».
Θα μπορούσε να είναι φίλη σου. Γλυκιά, προσηνής και μ’ ένα αληθινό χαμόγελο για κάθε περίσταση. Με ζεστή κι εγκάρδια χειραψία. Με μάτια που υγραίνονται από συγκίνηση και ευγνωμοσύνη. Ντυμένη με χρώματα σε μια γκρίζα μέρα. Η Λένα – κι όχι Ελένη κατά απαίτηση της μαμάς της – Ουζουνίδου μοιάζει να είναι ένα κορίτσι της διπλανής πόρτας. Το κορίτσι που θα γνωρίσεις όχι ανοίγοντας μια πόρτα αλλά ένα μαγνητοφωνάκι. Στη θέα του βεβαίως ανασκουμπώνεται κι έτσι θ’ ακούσεις τα πιο ζουμερά της λόγια μόλις πατηθεί το «stop».
Πρωταγωνίστρια ευρείας γκάμας, η Λένα Ουζουνίδου απολαμβάνει τώρα τους καρπούς μιας αναγνώρισης που αξιώθηκε να γνωρίσει μετά από πολλά χρόνια σκληρής προσπάθειας. Επίμονη θιασώτης του πολιτικού θεάτρου πιάνει το νήμα από την ιλαροτραγωδία της «Σταματίας», στο μελλοντολογικό θρίλερ του «Για μια ανάσα» στο ρόλο μιας τυπικής Βερολινέζας που παίρνει, αναπάντεχα, το δρόμο της προσφυγιάς. «Η ηρωίδα μου είναι έγκυος και στην προσπάθεια της να επιβιώσει χάνει το παιδί• αποβάλλει. Δεν γλιτώνει το παιδί, δεν υπάρχει ελπίδα. Θα μπορέσουμε, άραγε, να γλιτώσουμε την επόμενη γενιά; Αναρωτιέμαι» λέει. Το rec είναι στο on.
Πώς βγήκες από ένα ρόλο ζωής όπως η «Σταματία»;
Μετά από δύο χρόνια παραστάσεων ένιωσα σαν να χάνω μια συγγενή μου• ό,τι κάτι μου λείπει. Δεν έχω πετάξει τίποτα, ούτε το φόρεμα, ούτε τα παπουτσάκια της γιατί πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα την ξαναβρώ, θα την συναντήσω ξανά.
Τι σου άφησε αυτή η ξαφνική αναγνώριση;
Ήταν, σχεδόν, μαγικό. Πήρα πολλή αγάπη. Μόνο χαρές και δώρα πήρα από τη «Σταματία». Στο δρόμο ή στο Μετρό με φώναζαν με τ’ όνομα της. Μέχρι τότε δεν είχα κάνει τηλεόραση αλλά παρόλα αυτά ο κόσμος με αναγνώριζε από μια θεατρική παράσταση.
Περιμένεις και προσδοκάς για τα επόμενα ή έχεις ένα πιο συντηρητικό τρόπο ν’ αντιμετωπίζεις τα πράγματα;
Δεν έχω επιθυμήσει να παίξω συγκεκριμένους ρόλους. Με εξιτάρουν πολλά πράγματα. Η διαφοροποίηση, βεβαίως, μετά τη «Σταματία» ήταν ότι είχα πολύ περισσότερες προτάσεις, μπορούσα να επιλέξω. Πήγα εκεί που μου φάνηκε πως θα με ευχαριστήσει περισσότερο, πως δεν θα με προδώσει και θα κρατήσει το νήμα μιας συνέχειας σ’ αυτό που κάνω μέσα στην Τέχνη.
Βρέθηκες στην ανακουφιστική θέση να επιλέγεις, λοιπόν.
Ναι, κι αυτό μου γεννά μια ησυχία. Μέχρι τώρα είχα πάντα την αγωνία αν θα βρω δουλειά ή όχι.
Πόσα χρόνια πέρασαν για να φτάσεις εδώ;
Περίπου 20 χρόνια. Τελείωσα το Κρατικό Βορείου Ελλάδος το 1997 κι έκτοτε δουλεύω ασταμάτητα. Ωστόσο, δεν έχω παράπονο, γιατί έκανα κυρίως πράγματα που αγάπησα πάρα πολύ – παρότι δεν είχαν την απήχηση της «Σταματίας». Ήταν, δηλαδή, πολύ μικρό ποσοστό παραστάσεων για τα οποία αναθεώρησα. Είμαι πολύ ευχαριστημένη, έτσι κι αλλιώς.
Και η τηλεόραση ήταν επιλογή;
Ναι, είχα πει πολλές φορές μέχρι τώρα «όχι» και αποφάσισα να το τολμήσω τώρα. Και η τηλεόραση, εξάλλου, δώρο της «Σταματίας» είναι. Ήρθαν οι άνθρωποι από τον Alpha και με είδαν στο Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Με λίγα λόγια, παντού σκοντάφτουμε στη Σταματία…
Ναι! Και πρέπει να πω ότι της οφείλω κάτι ακόμα. Η Σταματία ένωσε μέσα μου τους αριστερούς και τους δεξιούς, τους συντηρητικούς και τους πιο ανοιχτόμυαλους. Κατάφερε να με κάνει να δω με μεγαλύτερη ανοιχτωσιά τα πράγματα, μου μετέδωσε μια πεποίθηση ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε όλοι μαζί όταν ξεχνάμε τα κολλήματα που έχει ο καθένας στο μυαλό του.
Το πολιτικό έργο μοιάζει να σε έλκει περισσότερο τελευταία. Πολιτικά στέκεσαι κάπου συγκεκριμένα;
Είναι συνειδητές οι επιλογές μου να παίζω σε έργα που θέτουν κάποια ερωτήματα• κι επειδή δεν έχω τη δυνατότητα να υψώνω αλλιώς τη φωνή μου – το θέατρο είναι ευλογία και γι’ αυτό το λόγο – διαλέγω αυτό τον τρόπο για να πάρω μια θέση.
Συνεπώς επιδιώκεις ώστε το θέατρο που κάνεις να είναι δηλωτικό μιας θέσης;
Όχι, απαραίτητα. Μπορεί να έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα – όλα τα έχουμε ανάγκη. Αλλά αυτή τη στιγμή, πιστεύω ότι χρειαζόμαστε περισσότερο το πολιτικό θέατρο. Αυτά τα σήματα εκπέμπει και ο κόσμος. Θυμάμαι, τις πρώτες εβδομάδες έρχονταν πολλοί στο «Διάνα» νομίζοντας ότι θα δουν μια κωμωδία και τελικά βρίσκονταν αντιμέτωποι με ένα πολιτικό θρίλερ. Στην πορεία όμως, άρχισαν να αποζητά το πολιτικό, δικαιώνοντας και την επιλογή της Ελένης Ράντου που θα μπορούσε να κάνει κάτι ανώδυνο, αντί αυτού.
Στο έργο της Ζίνι Χάρις βλέπουμε την τραγωδία της προσφυγιάς ανάποδα. Το θεωρείς ένα πιθανό σενάριο;
Γιατί όχι; Το κακό είναι ότι και εμείς ακόμα, ως Ευρωπαίοι πολίτες δεν έχουμε αντιληφθεί ότι μπορεί να μας συμβεί, να μπούμε κι εμείς σε δρόμους προσφυγιάς. Ζούμε ακόμα σε μια εικονική πραγματικότητα• δεν έχουμε τη συνείδηση ότι ο τωρινός κόσμος αλλάζει ανά πάσα στιγμή, ανατρέπονται κεκτημένα δεκαετιών. Το δράμα που βρίσκεται δίπλα μας – και παριστάνουμε ότι δεν το βλέπουμε – μπορεί να αφορά εμάς μια μέρα, όχι μακριά από σήμερα. Η ζωή μας έχει πάψει να είναι τόσο τακτοποιημένη όσο τη νομίζαμε.
Είναι τόσο ρευστός ο κόσμος πια;
Τρομάζω που το λέω εγώ που πριν μερικά χρόνια ήμουν πολύ πιο αισιόδοξη. Πίστευα ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες, θα ζήσουμε σ’ έναν καλύτερο κόσμο. Τώρα πια, ναι, πιστεύω ότι είναι πολύ ρευστά τα πράγματα, τόσο που φοβάμαι πια.
Και η Δύση έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι άτρωτη;
Έχουμε μπει σε μια γυάλα. Έχουμε απωθήσει τη φύση μας, την ανθρωπιά μας. Ακόμα και η κοινωνική δικτύωση είναι μια κατάσταση που οδηγεί στην απομόνωση και μας κάνει να ξεχάσουμε ότι είμαστε ζώα αγέλης• ότι προχωράμε και προοδεύουμε όταν λειτουργούμε όλοι μαζί, όταν ανήκουμε σε σύνολα και κοινωνίες. Τώρα ζούμε πιο εγκεφαλικά, πιο μηχανιστικά και αποστειρωμένα. Δεν είναι τυχαίο που το θέατρο έχει αρχίσει να μιλά περισσότερο για συναισθήματα κι αφήνει πίσω το φορμαλισμό. Αναζητάει περισσότερο το χαμένο μας πάθος, ξαναγυρνάει πίσω στην τέχνη που έχει και ψυχή.
Σε προβληματίζει που το προσφυγικό έγινε ένα ακόμα δεδομένο της ελληνικής πτώσης, ότι το έχουμε «χωνέψει» μ’ έναν τρόπο ως δεδομένο;
Ακριβώς αυτό συμβαίνει. Έχουμε κιόλας ξεχάσει το προσφυγικό. Από την αρχή έδειχνε ωστόσο πως θα πάει το πράγμα. Έτυχε να βρεθώ, πέρυσι το χειμώνα στη Μυτιλήνη παίζοντας θέατρο, μίλησα με κόσμο, είδα από κοντά τι συμβαίνει και τότε ένιωσα ότι τα πάντα θα ξεχαστούν μέσα στις κατασκηνώσεις και πάρα πολύ γρήγορα. Εκείνο που με αποθάρρυνε τόσο πολύ είναι η μερίδα του κόσμου που είναι αποφασισμένη να εκμεταλλευτεί ακόμα κι αυτό το δράμα. Βρέθηκα μπροστά σε περιστατικό όπου περιπτεράς προσπαθούσε να πουλήσει σε μια Σύρια 8 ευρώ το μικρό μπουκαλάκι νερό. Μαζεύτηκε μόνο όταν με είδε.
Έχεις αίμα προσφυγικό• οι παππούδες σου ήταν όλοι πρόσφυγες, σωστά;
Ναι κατάγονταν από την ανατολική Ρωμηλία και την Ανατολική Θράκη. Αφενός μ’ έχει καθορίσει αυτό και συνάμα υπάρχει η κυτταρική μνήμη.
Τι ιστορίες ξέρεις γι’ αυτούς;
Δεν μπορώ να ξεχάσω τις αφηγήσεις τους για την προσπάθεια – μαζί με εκατοντάδες άλλους πρόσφυγες – να βρουν παρηγοριά κι ένα σπίτι. Κι όταν ήρθαν από τη Σμύρνη ή τη Θράκη στην Ελλάδα ήταν οι μουσουλμάνοι της Θράκης που τους δέχθηκαν με μεγαλύτερη εγκαρδιότητα. Πως να ξεχάσω επίσης τη γιαγιά μου που, ακρωτηριάστηκε όταν ένα τρένο πέρασε πάνω από τα πόδια της; Εφτασε πια ανάπηρη στην Ελλάδα ανάπηρη κι όμως μεγάλωσε δυο παιδιά. Δυνατές ψυχές και παλιά κόκαλα αυτοί οι άνθρωποι…
Τι θα έλεγες σήμερα σ’ ένα προσφυγόπουλο που ζει για μήνες σε κατασκηνώσεις;
Δεν ξέρω, χάνω τα λόγια μου… Θα του έλεγα να ζήσει, να μεγαλώσει, να διαβάσει, να μορφωθεί, να λέει την ιστορία του στον κόσμο. Αλλά και πάλι φοβάμαι πως στέρεψαν και οι ιστορίες που μπορούν να εισακουστούν. Δεν καταλαβαίνουμε τις ιστορίες τους, έχουμε γίνει απαθείς• όλοι μας. Το συναισθηματικό μας επίπεδο διαρκώς χαμηλώνει.
Φαντάζεσαι τον εαυτό σου χωρίς πατρίδα;
Με ρωτάς πράγματα που σκέφτομαι καθημερινά και με στοιχειώνουν. Για την ακρίβεια θέλω να με στοιχειώσουν για να μη χάσω τον εαυτό μου. Προσπάθησα λοιπόν, να βάλω τον εαυτό μου σε αυτή τη θέση, να σκεφτεί πώς είναι να χάνεις την εστία σου. Μου ήταν δύσκολο, σχεδόν αδιανόητο. Κι αυτό θα ήταν χρήσιμο να το κάνουν όλοι – να δουν τον εαυτό τους έξω από το σπίτι τους.
Ποιο είναι το δικό σου σπίτι;
Η οικογένεια μου, το θέατρο, οι φίλοι μου, ο σύντροφος μου, η μουσική, η ποίηση, η επιστήμη.
Από που αντλείς τις ανάσες σου;
Από τους ποιητές. Είναι έργα που διαβάζω ξανά και ξανά κι ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι σημαίνουν και φωτίζονται αλλιώς. Τελευταία άνοιξα «Τα ανέκδοτα του πεπρωμένου» της Κάρεν Μπλίξεν. Λέει σ’ ένα ποίημα της στο «Δύτη» πως « … τα πουλιά έχουν φτερά, όπως οι άγγελοι. Θα ήταν καλό αν οι άνθρωποι μπορούσαν να φτιάξουν φτερά για τον εαυτό τους, που θα τους σηκώσουν σε ψηλούς τόπους, όπου δεσπόζει ένα καθαρό κι αιώνιο φως».
Διαψεύστηκες από τα γήινα;
Είναι τοπική και υπερτοπική η διάψευση. Η πολιτική ανεπάρκεια είναι παγκόσμιο φαινόμενο πια.
Οι πολιτικοί ωστόσο μοιάζουν να είναι ταιριαστοί με την εποχή που τους θρέφει.
Εφαρμόζουν κι αυτοί στην εποχή έκπτωσης. Κάθε εποχή έχει τον αντίστοιχο ηγέτη. Και για πολλοστή φορά αναρωτιέμαι που πάμε… Παρακολουθώ πάρα πολλά επιστημονικά ντοκιμαντέρ και πρόσφατα είδα ένα το οποίο αναφέρεται στην «επίπεδη γη». Τι σημαίνει αυτό; Υπάρχουν χιλιάδες, εκατομμύρια Αμερικάνοι που πιστεύουν ότι η γη είναι επίπεδη! Αμφισβητούμε, δηλαδή, τη γνώση αιώνων! Γυρίζουμε στο Μεσαίωνα! Πώς λοιπόν να μην εκλεγεί ο Τραμπ;
Στο δικό μας μικρόκοσμο οι εκλογές που λέγεται ότι έρχονται νομίζεις ότι θα φέρουν μια τόση δα αλλαγή ή θα συνεχίσουμε να κυνηγάμε την ουρά μας;
Φυσικά και θα συμβεί το δεύτερο.
Ποια θα ήταν μια πραγματική πρόοδος;
Πρέπει να παιδευτούμε πάρα πολύ στη συλλογική συνείδηση και δεν έχουμε αυτή τη διάθεση.
Πιστεύεις ότι οι πολίτες έχουν τη δύναμη ανατροπής του συστήματος;
Μόνο εμείς έχουμε τη δύναμη, απλώς δεν το έχουμε κάνει ούτε συνείδηση, ούτε το έχουμε πάρει απόφαση. Πρέπει να καταλάβουμε και να μην φοβόμαστε. Αυτό μας λείπει.
Εσύ φοβάσαι; Ποια είναι η μεγαλύτερη σου αγωνία σε αυτό το κοινωνικό πλαίσιο;
Φοβάμαι να μην χάσω την ανθρωπιά μου και να μην απαρνηθώ τη φύση μου. Δεν φοβάμαι να χάσω υλικά αγαθά. Νομίζω ότι θα μπορέσω να ζήσω σε οποιαδήποτε συνθήκη, να βρω τρόπους για να επιβιώσω.
Πηγή : Tospirto