«Το βίαιο και κυρίαρχο πολιτικό μας σύστημα τρέφεται από την προσκόλλησή μας στην παιδική μας ηλικία».
Όταν η δεύτερη απόπειρα σκηνοθεσίας του –η πρώτη για το Φεστιβάλ Αθηνών– αφορά και πάλι σε εφηβικό έργο, αναρωτιέσαι αν πρόκειται για μια απλή σύμπτωση. «Συγκυρία» απαντά στωικά ο Μανώλης Μαυροματάκης. Κι όσο κι αν σου δίνει την εντύπωση πως ο ίδιος έχει συντηρήσει ανέπαφο ένα παιδί μέσα του, τόσο σε διαψεύδει λέγοντας ότι «μου φαίνεται πως μοιάζω όλο και περισσότερο με τους ήρωες του έργου που σκηνοθετώ. Δεν το είχα καταλάβει όταν το πρωτοδιάβασα…». Πλάσματα χωρίς μνήμη άρα και χωρίς όνειρα ή ενοχές ζουν σε μια πόλη -την «Καταστρούπολη» του Φίλιπ Ρίντλεϊ– προσπαθώντας να πλάσουν μια νέα ιστορία για τη ζωή τους. Έτσι, και ο Μανώλης Μαυροματάκης δεν μπορεί, για κάποιο λόγο, να ανασύρει από τη μνήμη του τις αγαπημένες ιστορίες των νεανικών του χρόνων. «Δεν τις θυμάμαι, ίσως και να μην υπήρξαν. Μάλλον γι’ αυτό κατέφυγα στο θέατρο» ομολογεί. Αν κι εδώ τόσο ως ηθοποιός όσο και ως σκηνοθέτης έρχεται αντιμέτωπος με τις ίδιες αγκυλώσεις της ενηλικίωσης: «Οι ίδιοι ψυχαναγκασμοί που με ταλαιπωρούν, με τον εαυτό και τους ρόλους μου ανακάλυψα ότι με δυσκολεύουν και όταν σκηνοθετώ. Εδώ όμως έχεις να καθοδηγήσεις και να συντονίσεις περισσότερους ανθρώπους. Δεν είναι τόσο που ως σκηνοθέτης είσαι από την απέναντι μεριά από αυτήν του ηθοποιού, είναι που το επίπεδο ευθύνης είναι διαφορετικό, ανώτερο. Στην αγωνία μου να ανακουφιστώ από αυτές τις δυσκολίες, το ομολογώ ότι τις πιο πολλές φορές απέτυχα, αλλά προχωρώ• δεν έχω άλλη επιλογή» λέει και καταλήγει διερωτώμενος «Μήπως είμαι κι εγώ ένας απ’ τους ήρωες της ‘Καταστρούπολης’; Τους νιώθω πάντως»…
Τι σημαίνει για εσάς να απευθύνεστε στο επόμενο κοινό σας;
Αισθάνομαι μεγάλη ευθύνη απέναντι στους έφηβους που θα έρθουν στην παράσταση, όχι τόσο διότι αυτοί αποτελούν το επόμενο κοινό, μα περισσότερο διότι είναι η επόμενη γενιά, που ασφαλώς και δεν θα ήθελα καθόλου να αντιγράψει την προηγούμενη. Θα ήθελα η παράσταση, με τα μηνύματα και την αισθητική της, αλλά και την ποιητικότητα που θέλω να έχει, να είναι μια αφορμή για να αποκτήσουν προσλαμβάνουσες ανώτερης ποιότητας από αυτήν της μαζικής κουλτούρας, όπου έχουν υποχρεωθεί να ζουν.
Τι είδους ιστορίες θέλετε να λέτε στα παιδιά σας;
Ιστορίες που με έμμεσο ή άμεσο τρόπο θα τους υπενθυμίζουν πόσο θαύμα είναι το θαύμα της κοινής ζωής. Και πόσο δύσκολη και απαραίτητη είναι η προσπάθεια για συμβίωση. Αλλά και τι χαρές σου δίνει! Έτσι το κίνητρό τους για να προστατέψουν τη ζωή τους από τους κινδύνους που την απειλούν, δεν θα είναι μόνο το αίσθημα του αδικημένου, ή κάποια ενοχή, ή η υποχρέωση απέναντι στην ιδεολογία τους, αλλά και η χαρά για τη ζωή την ίδια και η βαθιά συναίσθηση της φύσης τους της ανθρώπινης.
Σε έναν ιδανικό κόσμο ποιο ρόλο θα επιθυμούσατε να διαδραματίζει το θέατρο για τους εφήβους;
Να είναι το αντίπαλο δέος απέναντι στον εφιάλτη της βλακείας και της μαζικής κουλτούρας. Μα, μήπως και οι μεγαλύτεροι δεν το χρειαζόμαστε αυτό; Από αυτή την άποψη, το θέατρο μπορεί πράγματι να λειτουργήσει αφυπνιστικά.
Στη ζωή τι χρειαζόμαστε για να ξυπνήσουμε;
Το Κακό έχει τη δύναμη να επιβάλλεται επάνω στο Καλό, ταχύτατα. Διότι το Κακό ενδιαφέρεται να κυριαρχήσει, ενώ αντιθέτως το Καλό αδιαφορεί. Είναι στη φύση του αυτή η αδιαφορία. Γι’ αυτό και είναι τόσο ευάλωτο. Ένα από τα όπλα του Κακού είναι η ταχύτητα επιβολής και διάδοσής του. Το αντίστοιχο όπλο του Καλού είναι η βραδύτητα. Ας την εμπιστευτούμε τη βραδύτητα λοιπόν, το χρόνο -όχι την αδράνεια, προσοχή- όσοι επιθυμούμε το Καλό. Είναι απαραίτητη η σκέψη πριν την όποια δράση. Να κάτσουμε όλοι μαζί και να σκεφτούμε, αλλά αυτό δεν γίνεται αυτόματα. Αυτόματα υπάρχει μόνο η βίαιη επιβολή μιας άποψης, το μίσος, οι εκκαθαρίσεις, οι διαχωρισμοί, όχι η συνεννόηση. Αυτή θέλει το χρόνο της και πόσο μάλλον που εμείς δεν είμαστε και τόσο ασκημένοι. Να το εμπιστευτούμε το δικό μας όπλο, τη βραδύτητα, να το ξαναανακαλύψουμε. Και προσοχή επαναλαμβάνω, δεν υποστηρίζω την αδράνεια και την εσωστρέφεια. Να αρχίσει η δράση μας, αλλά προσεχτικά, με συνεννόηση.
Δεν είναι πολύ απογοητευτικό ότι το άκουσμα μιας λέξης όπως η «Καταστρούπολη» ακούγεται οικείο στ’ αυτιά μας;
Στενάχωρο βέβαια, αλλά πρέπει να του δώσουμε ένα όνομα αυτού που μας συμβαίνει. Αυτό που αναζητείται τώρα είναι οι λέξεις οι επόμενες. Αυτές που, με το νόημά τους, θα μας οδηγήσουν στο να εξηγήσουμε, να αντέξουμε και να αντισταθούμε στην καταστροφή και την κατάθλιψη. Αναζητείται μία νέα αφήγηση για την ζωή μας.
Και συνάμα ξεχνάμε το παρελθόν. Είναι μια από τις ανθρώπινες κατάρες να ξεχνάει κανείς ποιος είναι και από πού έρχεται;
Ναι, βέβαια, από την «Οδύσσεια» το ξέρουμε αυτό, από τους Λωτοφάγους. Το θέμα είναι ποιος θα είναι ο τρόπος που θα επιλέξεις για να ξαναθυμηθείς. Οι άνθρωποι της «Καταστρούπολης» κατορθώνουν να την ξαναπούν την ξεχασμένη ιστορία τους, μέσα από άλλες λέξεις, πιο παλιές, όσο και οι λέξεις των παραμυθιών, αλλά και τόσο νέες, τόσο ζωντανές, όσο και η ανάγκη τους να καταλάβουν ποιοι είναι και τι τους συνδέει. Όλοι μαζί, από κοινού και από την αρχή.
Αν ξαναφτιάχναμε την ιστορία της ζωής μας ως (ελληνική) κοινωνία ποια θα θέλατε να ήταν η πρώτη φράση στην αφήγηση μας;
Αυτό που μας χωρίζει είναι ο ατομισμός μας και είναι ακριβώς αυτό που έφερε τα πράγματα ως εδώ. Πιθανή φράση: «Να βρούμε τι είναι αυτό που μας συνδέει, τώρα». Βλέμματα ίσως μεταξύ μας μόνο, στην αρχή. Και ήχοι σκέτοι, που θα γίνουν λίγο-λίγο φθόγγοι, συλλαβές και λέξεις με νοήματα καινούργια.
Μεγαλώσαμε ποτέ σε αυτή τη χώρα ή παραμένουμε αιώνιοι έφηβοι;
Αχ! Τι ρομαντικό που ακούγεται αυτό το «αιώνιοι», αλλά και τι κακό μας έχει κάνει! Δεν είναι όμως μόνο αυτής της χώρας το χαρακτηριστικό. Το τόσο βίαιο, κυρίαρχο πολιτικό μας σύστημα τρέφεται και αναπαράγεται από αυτή μας την προσκόλληση στην παιδική ηλικία μας. Καθόλου να μη συμμετέχουμε, άλλοι να αποφασίζουν, εμείς μονάχα τη δουλίτσα μας, και μόνο να καταναλώνουμε, να αντικαθιστούμε τα παλιά παιχνίδια μας με άλλα, πιο καινούργια. Και να αμφιταλαντευόμαστε μονάχα ανάμεσα στους δύο πόλους: Του ενόχου και του θύματος. Στο να αποδεχόμαστε δηλαδή, απ’ τη μια την ενοχή μας για τις αμαρτίες και τις σκανταλιές μας και άρα και τη δίκαιη τιμωρία μας ή απ’ την άλλη να κραυγάζουμε σαν εξαπατημένα θύματα, άβουλα. Η Ελλάδα, βέβαια είναι μία χώρα ακόμα πιο ανήλικη. Γιατί με το που γεννηθήκαμε, ως κράτος σύγχρονο, σκοτώσαμε τους, ταλαιπωρημένους απ’ τον πόλεμο, φυσικούς γονείς μας και αποκτήσαμε προστάτες, υιοθετηθήκαμε, πολλοί ήταν αυτοί που μας διεκδίκησαν. Διότι ήμασταν λαμπρής καταγωγής, αρχαίας, και είχαμε χαρίσματα πολλά, νησιά, ωραίες θάλασσες και ήλιο. Και βολευτήκαμε σ’ αυτό, και αυτοθαυμαζόμασταν και τίποτα δεν κάναμε για να ενηλικιωθούμε. Και οι θετοί γονείς μας, τι; Κορόιδα ήταν να αφήσουν στην τύχη τους τέτοια λαμπρά παιδιά; Διαλέγουν συνεχώς τα πιο υπάκουα από εμάς και επιβάλλουν τη θέλησή τους σε όλους μας.
Πιστεύετε πως και οι ενήλικες αγαπούν κι αναζητούν τα παραμύθια;
Μακάρι να συνέβαινε αυτό. Θα ήταν ένδειξη πως δίνουν στη φαντασία τους το ρόλο που της πρέπει, για το προχώρημα της ίδιας της ζωής τους και άρα ένδειξη για την επιθυμία τους να προοδεύσουν και ως εκ τούτου για τη θέλησή τους να ενηλικιωθούν πραγματικά. Γιατί η ζωή πάει μπροστά όταν μπορούμε να τη φανταστούμε πώς θα είναι όταν γίνει πιο καλή. Τα παραμύθια με τα αρχέτυπα και τους συμβολισμούς τους, είναι μια πρώτης τάξεως άσκηση για να εξηγήσουμε και να υπερβούμε την πραγματικότητά μας την πεζή.
Ποιο ήταν το πιο πρόσφατο «παραμύθι» που ακούσατε από στόμα πολιτικού;
Εντάξει, μου ήρθε το πιο αναμενόμενο, το success story, αλλά ας μην ευτελίσουμε άλλο την κουβέντα μας…
Info: Ο Μανώλης Μαυροματάκης σκηνοθετεί την «Καταστρούπολη» του Φίλιπ Ρίντλεϊ που ανεβαίνει στο θέατρο «Πόρτα» (Μεσογείων 59, 210 – 7711333) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στις 24-25 Ιουνίου, 27-30 Ιουνίου και 1η Ιουλίου. Πρωταγωνιστούν οι Ξένια Καλογεροπούλου, Αντρη Θεοδότου, Αννα Καλαϊτζίδου, Χρήστος Σαπουντζής, Θανάσης Δήμου, Αριάνδη Καβαλλιέρου, Αλέξανδρος Καλπακίδης.
Πηγή : Tospirto