«Πότε οι ισχυροί του πλανήτη έπαψαν να διψούν για περισσότερη εξουσία;»
Ενας πλούσιος καλλιτεχνικά χειμώνας περιμένει την Ομάδα Σημείο Μηδέν, η οποία θα παρουσιάσει (αρχής γενομένης από τις 20 Οκτωβρίου) στον Νέο Χώρο του Θεάτρου Άττις, τον δεύτερο κύκλο παραστάσεων του έργου «Τρωάς» του Δημήτρη Δημητριάδη. Θα ακολουθήσει στις αρχές του 2018 το, βασισμένο στα κείμενα του Φραντς Κάφκα, μουσικό έργο του ούγγρου συνθέτη György Kurtág, «KafkaFragments», ενώ την ερχόμενη άνοιξη θα κάνει πρεμιέρα το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ με τους Δαυίδ Μαλτέζε, Έλλη Ιγγλίζ, Έβελυν Ασουάντ και Κωνσταντίνο Γώγουλο. Ο σκηνοθέτης της ομάδας Σάββας Στρούμπος έλυσε κάποιες από τις απορίες μας σχετικά με τα επικείμενα εγχειρήματά του.
Τι σας κίνησε το ενδιαφέρον στο έργο «Τρωάς» του Δημήτρη Δημητριάδη και αποφασίσατε να το σκηνοθετήσετε; Πώς αποφύγατε την παγίδα της εύκολης επικαιροποίησης του; Από την πρώτη στιγμή που διάβασα το έργο, ήξερα πως ο συγγραφέας το έγραψε εμπνεόμενος από τη ζωή του ηθοποιού της Σημείο Μηδέν, Δαυίδ Μαλτέζε, ο οποίος στα εφηβικά του χρόνια έζησε τον πόλεμο, την προσφυγιά, τη μάχη της καθημερινής επιβίωσης και τα επακόλουθα των παραπάνω. Μ’ ενδιαφέρει πολύ ο τρόπος που Ιστορία και Μνήμη εγγράφονται στο σώμα του ανθρώπου και ιδιαίτερα του ηθοποιού, όπως και η δυνατότητα αυτά τα βιώματα να εκφραστούν, να γίνουν έργο τέχνης. Ωστόσο, θέλαμε ν’ αποφύγουμε τον αυτοβιογραφικό συναισθηματισμό του πρώτου επιπέδου. Το προσωπικό βίωμα όταν επικοινωνείται παραστατικά γίνεται καθολικό βίωμα, συνδέεται με το ανθρώπινο μέσα στον άνθρωπο και μας αφορά όλους ως κραυγή αγωνίας για το παρόν που αιμορραγεί και ως ορμέμφυτο χειραφέτησης για το μέλλον που κυοφορείται.
Με την έννοια αυτή αποφύγαμε την επικαιροποίηση, προσπαθώντας να δούμε την οντολογική διάσταση του πολέμου. Πότε η Ιστορία απαλλάχτηκε από τον αγριανθρωπισμό των κατακτητικών πολέμων; Πότε οι ισχυροί του πλανήτη έπαψαν να διψούν για περισσότερη εξουσία; Πότε η ανθρωπότητα διδάχθηκε από την Ιστορία; Κι ένα τέτοιο ζήτημα, όσο κι αν βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη με γνώμονα τη σωτηρία του πλανήτη, σε καμία περίπτωση δεν είναι ένα απλό επικαιρικό ζήτημα. Στην παράσταση συμμετέχουν ο Δαυίδ Μαλτέζε κα η Έλλη Ιγγλίζ, η οποία παρουσιάζει την έρευνά της πάνω στο «προετοιμασμένο πιάνο», επηρεασμένη από τον Τζον Κέιτζ (JohnCage), συνομιλώντας επί σκηνής με το έργο του Δημήτρη Δημητριάδη.
O Κάφκα μοιάζει να σας αφορά πολύ. Γιατί; Πείτε μας λίγα λόγια για το «KafkaFragments». Το διήγημα του Φραντς Κάφκα «Στη Σωφρονιστική Αποικία» και το ανέβασμα του στο Χώρο Ιστορικής Μνήμης ’41-’44 της Κοραή τον Φλεβάρη του 2009, λίγο μόλις καιρό μετά την εξέγερση του Δεκέμβρη του ‘08, ήταν η ιδρυτική πράξη της Σημείο Μηδέν, όπως και η πρώτη δική μου σκηνοθετική απόπειρα. Έκτοτε, Ιστορία και Μνήμη, Εγκλεισμός και Εξέγερση, Ανθρωπινότητα και Αγωνία, αποτελούν συστατικά στοιχεία της δουλειάς μας. Όλα αυτά συναντιούνται, αλληλοδιαπλέκονται κι αλληλεπιδρούν στον κόσμο του Κάφκα, δημιουργώντας το δυναμικό απ’ όπου ξεπηδούν κείμενα όπως «Η Αποικία», «Η Μεταμόρφωση», «Η Δίκη», «Ο Πύργος» και άλλα.
Το «Kafka Fragments»είναι μουσικό έργο του Ούγγρου μουσικοσυνθέτη Γκιόργκι Κούρταγκ.Το έγραψε την περίοδο 1985-87.Έργο για φωνή και βιολί, αποτελείται από 40 ηχητικά θραύσματα, χωρισμένα σε τέσσερα μέρη. Ο Κούρταγκ παίρνει αποσπάσματα από τα ημερολόγια, τα σημειωματάρια και την αλληλογραφία του Κάφκα. Στο υλικό των αποσπασμάτων ξεδιπλώνεται όλο το αγωνιώδες φορτίο του συγγραφέα, το οποίο ο συνθέτης ενσωματώνει και βάζει σε νότες-τραύματα, αγγίζοντας τις πιο ευαίσθητες χορδές αυτής της αγωνίας. Το έργο το μελετώ από το 2014. Όταν το άκουσα για πρώτη φορά συγκλονίστηκα. Οι δονήσεις ήταν παρόμοιες με την πρώτη φορά που διάβασα τη «Σωφρονιστική Αποικία». Πέρα από το ίδιο το έργο, για μένα είναι πολύ βασικό ότι η ερευνητική μας δουλειά θα ανοίξει και στο χώρο της μοντέρνας μουσικής. Στην παράσταση θα τραγουδήσει η σοπράνο Φανή Αντωνέλου, στο βιολί θα είναι η Φανή Βοβώνη. Επίσης, θα συμμετάσχει η ηθοποιός της Σημείο Μηδέν, Έλλη Ιγγλίζ. Τα κείμενα θα δημοσιευθούν από τις εκδόσεις Νεφέλη σε μετάφραση Λένιας Ζαφειροπούλου.
Κάποιοι θεωρούν έργα σαν το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ κάπως παρωχημένα πια. Τι θα τους απαντούσατε; Βασικά, να ξαναδιαβάσουν το έργο. Από’ κει και πέρα, στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» υπάρχει το εξής ζήτημα: μετά από τόσα χρόνια που παίζεται (γράφτηκε στα 1952), όταν αναφερόμαστε σ’ αυτό το έργο, έχουμε πολύ συγκεκριμένες εικόνες στο μυαλό μας. Κι έτσι, αντί να αναμετρηθούμε με το ίδιο το έργο και τα ζητήματα που θέτει, εγκλωβιζόμαστε στις κατεστημένες εικόνες. Στο «Περιμένοντας τον Γκοντό» ο Μπέκετ κρατά ένα μεγεθυντικό φακό απέναντι σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς, της γεμάτης φόβους και ανασφάλειες, παρερμηνείες και παρεξηγήσεις, σύγχυση και αναποφασιστικότητα… αλλά και θάρρος, γενναιότητα και πάθος για τον Άλλο, πάθος για την ίδια τη Ζωή, με όλη την ποικιλία και τις αποχρώσεις της.
Στο έργο υπάρχει διάχυτη η ζεστή και ταυτόχρονα οδυνηρή αίσθηση του Ανθρώπινου. Ζεστή, γιατί φτάνουμε να δούμε τον άνθρωπο στις εσώτατες και κατά συνέπεια πιο σκοτεινές διαστάσεις του και οδυνηρή, ακριβώς γιατί αυτή η πόρτα προς το άγνωστο και το τερατώδες του ανθρώπου, παύει να είναι ερμητικά κλειστή. Πέφτουν ζώνες φωτός στο σκοτάδι, βήμα-το-βήμα βλέπουμε και λίγο πιο πέρα, το σκοτάδι, όμως, πεισματικά παραμένει. Η αγωνία της Ανθρωπινότητας εκφράζεται χωρίς φίλτρο, χωρίς εκλογικεύσεις, εξιδανικεύσεις και ωραιοποιήσεις. Ζεστασιά και ζόφος συνομιλούν στα έσχατα όρια της ανθρώπινης ερήμωσης, σ’ έναν κοινωνικά άχρονο χρόνο κι ένα χώρο μη-χώρο, όπου κινούνται τα πρόσωπα του έργου. Υπό αυτό το πρίσμα θα προσπαθήσουμε να αντιμετωπίσουμε το έργο, αγνοώντας την πεπατημένη οδό. Ο Μπέκετ στη συγγραφή του έργου επηρεάστηκε βαθιά από τον «Οδυσσέα» του Τζαίημς Τζόυς, που ήταν δάσκαλός του, από τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη, από την «Αινειάδα» του Βιργίλιου. Αυτός ο ίδιος αρνήθηκε τα προκατασκευασμένα σχήματα της εποχής για να γράψει το «Περιμένοντας τον Γκοντό» και η στάση του μας δείχνει το δρόμο που πρέπει ν’ ακολουθήσουμε.
Ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που πήρατε θητεύοντας δίπλα στον Θόδωρο Τερζόπουλο; Με τον Θόδωρο Τερζόπουλο και το Θέατρο Άττις η συνεργασία ξεκίνησε το 2003, πριν από περίπου δεκαπέντε χρόνια – είχε προηγηθεί μια σειρά εργαστηρίων με τη Σοφία Μιχοπούλου στα οποία είχα συμμετάσχει. Παρακάτω μεταφέρω κάποιες σημειώσεις από τα ημερολόγια εργασίας που κρατούσα ήδη από τις πρώτες πρόβες στο Άττις, όταν δουλεύαμε πάνω στην τραγωδία «Επίγονοι»(αποσπάσματα από χαμένες τραγωδίες του Αισχύλου). Θεωρώ ότι αυτές οι σκέψεις, έστω ως ένα βαθμό, απαντούν στο ερώτημα: «Η πορεία του καλλιτέχνη προς τη δημιουργία ενός έργου τέχνης περνάει μέσα απ’ τη δυσκολία, μέσα απ’ τη θυσία, τίποτα δεν είναι αναίμακτο και ανώδυνο, τίποτα δε γίνεται για να εξυπηρετήσει τις επιταγές ενός ανόητου lifestyle. Ο άνθρωπος του θεάτρου, ο σκηνοθέτης, είναι ένας επίμονος χειρώνακτας, με κύριο μέλημά του τη διαμόρφωση ηθοποιών – δημιουργών, τη δουλειά με το έμψυχο ανθρώπινο υλικό, απογυμνωμένο από εφέ, τεχνολογικά ή άλλα δεκανίκια. Η θεατρική τέχνη μπορεί να είναι μια διαρκής διαδικασία έρευνας των άπειρων δυνατοτήτων του ανθρώπινου σώματος» (Απρίλης 2003).
Τι έχει ενώσει τα μέλη της ομάδας Σημείο Μηδέν. Ποια είναι η κοινή αντίληψή σας για το σύγχρονο ελληνικό θέατρο; Στα σχεδόν δέκα χρόνια παρουσίας της Σημείο Μηδέν (τον Σεπτέμβρη του 2008 ξεκίνησαν οι πρόβες της «Σωφρονιστικής Αποικίας») συμμετείχαν στην Ομάδα αρκετοί ηθοποιοί. Με όλους συνδεθήκαμε βαθιά και όλοι, ο καθένας με τον τρόπο του στήριξε τη Σημείο Μηδέν σε εποχές δύσκολες, όταν τίποτα δεν ήταν δεδομένο. Τους τιμώ όλους μαζί και τον καθένα ξεχωριστά για τη συμβολή τους στην Ομάδα. Από τους ηθοποιούς με τους οποίους δεν συνεργαζόμαστε πλέον, μέσα μου ιδιαίτερη θέση κατέχουν η Ελεάνα Γεωργούλη, ο Μιλτιάδης Φιορέντζης, η Ρόζα Προδρόμου και η Μαρία Αθηναίου και πιστεύω ότι κάποια στιγμή οι δρόμοι μας θα ξανασυναντηθούν.
Οι ηθοποιοί με τους οποίους συνεργαζόμαστε σταθερά τα τελευταία χρόνια είναι ο Δαυίδ Μαλτέζε, η Έλλη Ιγγλίζ και η Έβελυν Ασουάντ. Πιστεύω ότι μας συνδέει ένα όραμα για το θέατρο – όχι μονάχα το ελληνικό – ως συλλογική δημιουργία και ερευνητική δουλειά, με μόχθο, πίστη και αφοσίωση, μακριά από το θόρυβο της βιομηχανίας του θεάματος. Τον καθένα από τους τρεις τον θεωρώ αναντικατάστατο συνεργάτη. Ήδη από πέρσι ξεκινήσαμε τη συνεργασία και με τον Κωνσταντίνο Γώγουλο, με τον οποίο, πιστεύω, η συμπόρευσή μας θα γεννήσει πολύ όμορφους καρπούς.
Πηγή : Tospirto