«Απορρίπτω τη βία της ακροδεξιάς ως αισχρή. Tης ακροαριστεράς, αν συμβολίζει την επανάσταση, είναι αποδεκτή».
Ραντεβού στη γειτονιά του, το Παγκράτι. Στο καφέ του Petit Palais. Αστειεύεται, πίνοντας καφέ, με τον κύριο του διπλανού τραπεζιού – μοιάζει να τον έχει ξαναπετύχει εκεί – για τα αθλητικά του πιστεύω• εκείνος Ολυμπιακός, ο Αλέξανδρος Αβρανάς πάλι οπαδός του ΠΑΟΚ. Σκέφτομαι πως είναι μια μη αναμενόμενη εικόνα αυτή που δίνει ο βραβευμένος στο Φεστιβάλ Βενετίας σκηνοθέτης. Και μοιράζομαι τη σκέψη αυτή μαζί του. Καταρχήν, το ότι παρά την αναπάντεχη βράβευση, συνεχίζει να δουλεύει στην Ελλάδα. «Προφανώς και δεν κλείνω την πόρτα στη Γερμανία ή όπου αλλού» ξεκαθαρίζει «αλλά ήθελα να κάνω μια χειρονομία πολιτική γι’ αυτό και γύρισα. Το πρόβλημα είναι ότι δουλεύοντας και προσπαθώντας εδώ συνειδητοποιείς πως στενεύουν τα όρια και νιώθεις ότι αυτό που κάνεις δεν χαίρει αξιοκρατίας. Όταν βραβεύτηκα στη Βενετία, δυσκολεύτηκα να το συνειδητοποιήσω γιατί είχα πάψει να πιστεύω σε τέτοιες αξίες».
Πάντως, δεν κρύβει τη χαρά του που ανήκει στη νέα γενιά των διεθνώς διακεκριμένων Ελλήνων κινηματογραφιστών, κάνοντας την εγχώρια τέχνη να ελπίζει. Ο ίδιος, ωστόσο, εμφανίζεται πολύ πιο συγκρατημένος. «Ελπίζω να σταματήσω να νιώθω τόσο άπελπις. Είναι εγκλωβιστικό αυτό το συναίσθημα, οπότε έχω ανάγκη από μια πραγματική όχι φρούδα ελπίδα. Συνήθως, βέβαια, τις πραγματικές ελπίδες τις δημιουργούμε μόνοι μας, ενώ τις ψεύτικες μας τις προσφέρουν οι άλλοι».
Αυτό το κριτικό, αντιδραστικό βλέμμα το μεταγγίζει και στη δουλειά του γιατί «η τέχνη δεν έχει άλλο λόγο ύπαρξης. Δεν έχει νόημα αν δεν αναλύει και δεν κρίνει την εποχή της. Θα τα είχα παρατήσει, αν δεν πίστευα σε αυτή τη σχέση» ομολογεί, υποστηρίζοντάς τη με τις επιλογές του. Τόσο στο σινεμά όσο και στο θέατρο «διαβάζει» δύο ακραίες πλευρές του καπιταλισμού και της κρίσης του. Η νέα (άτιτλη προς το παρόν) ταινία του παρακολουθεί εκπροσώπους της ελληνικής γενιάς των 35άρηδων να αντιδρούν με τον πιο βίαιο τρόπο προκειμένου να συνεχίσουν να ζουν το αμερικανικό όνειρο. Όσο για τη νέα του θεατρική σκηνοθεσία, το «Gagarin Way» που ανεβαίνει στο θέατρο Βασιλάκου, είναι η πιο εύγλωττη περιγραφή μιας, διαβρωμένης από τον καπιταλισμό, κοινωνίας.
Θα περίμενε κανείς να εστιάσετε στον κινηματογράφο, παρόλα αυτά ανοίγετε πλαίσιο δραστηριοτήτων σας στο θέατρο και μάλιστα στο ελληνικό.
Το σινεμά απαιτεί πολύ χρόνο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι ο λόγος που κάνω θέατρο. Το θέατρο έχει μια αμεσότητα που την αγαπώ. Επιπλέον, η δουλειά με τους ηθοποιούς είναι μια πολύ σοβαρή και ενδιαφέρουσα διαδικασία και ομολογώ πως τον τελευταίο χρόνο μου έχει λείψει.
Πόσο διαφέρει σαν μέσο έκφρασης από το σινεμά;
Το σινεμά είναι μαγεία. Ο σκηνοθέτης μπαίνει πρώτος και φεύγει τελευταίος. Από την άλλη, το θέατρο έχει μεγαλύτερη ελευθερία σε επίπεδο ερμηνειών. Στο σινεμά ο άξονας είναι ο ρεαλισμός και ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη ρεαλιστική αναπαραγωγή. Αυτό σε δεσμεύει, ενώ στο θέατρο μπορείς να πάρεις τις λεπτομέρειες ενός χαρακτήρα, να τις διογκώσεις. Με γοητεύει η ιδέα και η προοπτική ότι μπορείς να εμφυσήσεις πράγματα στους ηθοποιούς και να τα βλέπεις να ριζώνουν μέσα τους σιγά – σιγά. Εκεί βέβαια που τελειώνει το θέατρο ξεκινάει το σινεμά…
Γιατί επιλέξατε το «Gagarin Way», ένα σχετικά άγνωστο κείμενο;
Στην εποχή μας, την πολύ μπερδεμένη πολιτικά, το έργο αυτό είναι ένα καλό έδαφος για να διερωτηθεί κανείς πράγματα. Ο θεατής μπορεί να ταυτιστεί με κάποιους χαρακτήρες και να καταλάβει τους άλλους.
Οι δύο βασικοί ήρωες γίνονται απαγωγείς ενός στελέχους πολυεθνικής, πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο θα κάνουν μια δήλωση διαμαρτυρίας…
Ο ένας ήρωας είναι οπαδός της εργατικής αριστεράς, πιστεύει ακόμα στην επανάσταση κι ο άλλος δείχνει να ακολουθεί αυτή την ιδεολογία. Αποκαλύπτεται όμως, ότι ο δεύτερος ενδιαφέρεται μόνο για την ωμή βία που θα τον κάνει να αισθανθεί. Είναι εκεί για να σκοτώσει, χωρίς πολιτική σκέψη.
Υπάρχει σύγχυση στο μυαλό μας; Μπερδεύουμε τον τρομοκράτη με τον επαναστάτη;
Η τρομοκρατία έχει ξεκινήσει σαν επανάσταση, αλλά είναι πολύ λογικό να υπάρχει αυτό το μπέρδεμα. Πάντως ναι, στην εποχή μας υπάρχει μια σύγχυση στις ιδεολογίες. Κάποιες έχουν τελειώσει κι αναζητούμε καινούριες. Η τρομοκρατία είχε πολύ καλές δικαιολογίες για να υπάρξει κάποτε, αλλά η νέα τρομοκρατία σε ένα ασαφές πολιτικό περιβάλλον είναι υπό συζήτηση. Με προβληματίζει, δηλαδή, αν έχει σημασία από πού προέρχεται η βία. Προσωπικά απορρίπτω τη βία της ακροδεξιάς ως αισχρή. Ομως η βία της ακροαριστεράς, αν συμβολίζει την επανάσταση, είναι αποδεκτή.
Δηλαδή δεν καταδικάζετε τη βία από όπου κι αν προέρχεται;
Η βία είναι πάντα βία. Αλλά όπως έχουν δείξει όλα τα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας οι επαναστάσεις είναι πάντα αιματηρές.
Εκτιμάτε πως «αν δεν χυθεί αίμα», δεν θα προκύψει αλλαγή;
Αν λάβουμε υπόψη τα ιστορικά τεκμήρια, κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει. Το ζήτημα ωστόσο είναι αν το σύστημα των καιρών μας έχει καταφέρει να αφομοιώσει κάθε είδος επανάστασης. Ή κατά πόσο εν τέλει υπάρχει έδαφος ή είναι εφικτό να γίνει μια επανάσταση σήμερα. Νομίζω δηλαδή πως όλα τα μέσα αντίδρασης έχουν γίνει κομμάτι του συστήματος – αν και βρίσκω τις απεργίες και τις πορείες μη αποτελεσματικές, τουλάχιστον έτσι όπως γίνονται στην Ελλάδα. Δεν θεωρώ ότι έχουν τελειώσει σαν μορφές αντίστασης, αλλά μπορεί ο καθένας να διαπιστώσει ότι η αντίδραση του ενός μπορεί να στρέφεται ενάντια στην καθημερινότητα του άλλου. Κι αυτό συμβαίνει σκόπιμα. Αν θέλουμε, λοιπόν, να συνεχίσουμε σε αυτό το μοτίβο κινητοποίησης, πρέπει να το εξετάσουμε πιο ολοκληρωτικά.
Η τρομοκρατία έχει επίσης… συστηματοποιηθεί;
Ναι με ένα τρόπο• την έχει αφοπλίσει το σύστημα. Σκοτώνεις τον πρωθυπουργό, δεν θα υπάρξει άλλος στη θέση του; Σκοτώνεις 50 βουλευτές, δεν θα αντικατασταθούν; Απαγάγεις τον διευθυντή μιας πολυεθνικής, δεν θα βρεθούν άλλοι δέκα; Δεν είναι λύση η τρομοκρατία.
Μα και η επανάσταση δεν έχει διαβρωθεί;
Όχι, η επανάσταση ποτέ δεν θα είναι παρωχημένη. Πάντα υπάρχει η ανάγκη στο άνθρωπο να αντιδράσει απέναντι σε κάτι που τον καταπιέζει.
Τι θα ψηφίσετε στις επόμενες εκλογές;
Δεν ξέρω. Είμαι αριστεριστής, αλλά δεν κατατάσσω τον εαυτό μου σε κάποιο κόμμα. Έτσι κι αλλιώς, δεν υπάρχει μια ενωμένη αριστερά, να εκφράσει ένα συμπαγή πολιτικό λόγο.
Ποιο είναι το πιο κρίσιμο θέμα που πρέπει να διαπραγματευτούμε πριν φτάσουμε στην αντίδραση;
Η προσωπική συνείδηση. Πρέπει να πάψουμε να δείχνουμε τον κακό με το δάχτυλο και να σταθούμε εμείς στη θέση του ενόχου. Να μην οδηγούμαστε από τις προσωπικές μας ανάγκες και συμφέροντα, να μην σκεφτόμαστε με γνώμονα να κάνω τη δουλίτσα μου, να ξεχρεώσω το δανειάκι μου, αλλά να καλλιεργήσουμε μια συλλογική συνείδηση και αντιμετώπιση απέναντι σε αυτό που συμβαίνει.
Είναι εφικτό αυτό στην ελληνική κοινωνία έτσι όπως έχει δομηθεί τις τελευταίες δεκαετίες;
Είναι δύσκολο γιατί η σταδιακή μεταμόρφωση έγινε πολύ οργανωμένα.
Μεγαλώνατε παράλληλα με το χρονικό αυτής της μεταμόρφωσης. Ποιο νομίζετε ότι ήταν το κομβικό σημείο;
Το ΠΑΣΟΚ που έφερε στην Ελλάδα το αμερικάνικο όνειρο• μας έκανε να πιστεύουμε ότι έχουμε όλοι δικαίωμα στην πολυτέλεια, αποκοιμηθήκαμε στην άνεση και μόλις πέσαμε για ύπνο κάποιος μας κλώτσησε για να μας ξυπνήσει και να μας πει ότι «παιδιά, όσα έχετε τώρα, τα χάνετε και πρέπει να τα ξανακερδίσετε».
Info: Ο Αλέξανδρος Αβρανάς σκηνοθετεί την παράσταση «Gagarin Way» στο θέατρο «Βασιλάκου» (Πλαταιών & Προφήτη Δανιήλ 3, Κεραμεικός). Πρωταγωνιστούν οι Στέφανος Κοσμίδης, Κώστας Ανταλόπουλος, Μάνος Βακούσης, Μιχάλης Μουλακάκης. Πληροφορίες στο 210-3470707.
Πηγή : Tospirto