«Κανένα σκηνικό δεν αποκτά καλλιτεχνική οντότητα χωρίς το βλέμμα του σκηνοθέτη και τον τρόπο που το χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί».
Μία μεγάλη διάφανη πλαστική μεμβράνη / κουρτίνα κυριαρχεί στον «Γλάρο» του Γιάννη Χουβαρδά στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Η μεμβράνη γίνεται λίμνη (όπως τη θέλει ο Αντόν Τσέχωφ ως φόντο του έργου του), αλλά και παραπέτασμα για το «θέατρο μέσα στο θέατρο», επιφάνεια ανύψωσης των χαρακτήρων (και τραγικής πτώσης τους), υλικό που οριοθετεί τη θεατρική δράση και αναδεικνύει τα ασφυκτικά αδιέξοδα των ηρώων.
Το σκηνικό της Εύας Μανιδάκη συζητιέται όσο κανένα αυτόν τον θεατρικό χειμώνα και δικαίως αφού όσο μπορεί να ξενίσει ένα μοντερνικό υλικό σε ένα κλασικό θέατρο, όπως αυτό του Πειραιά, άλλο τόσο μπορεί να δώσει δύναμη σε μία συναρπαστική θεατρική «ανάγνωση» ενός έργου που οι περισσότεροι θεατρόφιλοι έχουν δει πολλάκις.
Η σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη εξυπηρετεί απόλυτα – ίσως και να απογειώνει – τη ματιά του Χουβαρδά στον «Γλάρο», προσφέροντας στους θεατές τη δυνατότητα να επιβιβαστούν ενθουσιασμένοι στο νέο ταξίδι του έργου ή να αποχωρήσουν από το Δημοτικό Θέατρο Πειριά, σχολιάζοντας πόσο «extreme» ήταν για τα γούστα τους η παράσταση. Και στις δύο περιπτώσεις, το σκηνικό είναι αδύνατον να περάσει απαρατήρητο.
Η σκηνογράφος / αρχιτέκτονας Εύα Μανιδάκη μίλησε στο www.spirto.net γι’ αυτή τη δουλειά της, που έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά σημαντικών σκηνογραφιών για κορυφαίες παραστάσεις του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου.
Πώς οδηγηθήκατε στη σύλληψη αυτής της σκηνογραφίας;
Κανένα σκηνικό δεν αποκτά καλλιτεχνική οντότητα χωρίς το βλέμμα του σκηνοθέτη και τον τρόπο που το χρησιμοποιούν οι ηθοποιοί. Αν το δείτε εκτός θεατρικής δράσης, το σκηνικό του «Γλάρου» δεν είναι τίποτα άλλο παρά μία απλή πλαστική μεμβράνη που κρέμεται από τη σκηνή αυτού του μοναδικού θεάτρου του Πειραιά. Αρχίζει να αποκτά θεατρική λειτουργία μόνο από τη στιγμή που χρησιμοποιείται από τον κύριο Χουβαρδά και τους ηθοποιούς του.
Ασφαλώς όμως από κάπου ξεκινά να «χτίζεται» ο χώρος φιλοξενίας των ιδεών του σκηνοθέτη και της δράσης των ηθοποιών…
Ο κύριος Χουβαρδάς ήθελε να εκμεταλλευτεί όλα τα υλικά στοιχεία του θεάτρου ως οικοδομήματος για να παρουσιάσει τον «Γλάρο» που περιέχει «θέατρο εν θεάτρω». Χρησιμοποίησε λοιπόν την αυλαία του θεάτρου για αυτόν το διαχωρισμό και στις συζητήσεις μας του πρότεινα να βάζαμε και μία δεύτερη αυλαία, η οποία να τονίζει ακόμα περισσότερο τη σημειολογία του «θεάτρου μέσα στο θέατρο». Αυτή η αυλαία θα έπρεπε να ήταν από κάποιο διαφορετικό υλικό. Ψάχνοντας τα υλικά, κατέληξα στη διάφανη αυλαία που φτιάχνει ένα όριο στη θεατρική δράση αλλά ταυτόχρονα μπορεί ο θεατής να δει πίσω από αυτό το όριο. Η διάφανη αυλαία γίνεται επίσης και η λίμνη που είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο του συγκεκριμένου έργου του Τσέχωφ, αφού μεγάλο μέρος των διαλόγων του «Γλάρου» γίνονται γύρω από το νερό.
Αρχίσατε, λοιπόν, έτσι την αναζήτηση αυτή της νέας αυλαίας / λίμνης;
Ξεκίνησα από το καλοκαίρι να ψάχνω τα υλικά, το πάχος που έπρεπε να έχει η μεμβράνη για να μπορεί κάποιος να στηριχθεί, να ανεβαίνει πάνω της ή να διπλωθεί μέσα της. Μπορεί να φαίνεται ως ένα πολύ απλό σκηνικό αλλά κρύβει πολλές δοκιμές για να γίνει λειτουργικό.
Στην παράσταση, οι αντανακλάσεις που κάνει το πλαστικό με τους φωτισμούς δίνουν πραγματικά την εντύπωση της επιφάνειας νερού…
Κι όμως δεν ήταν αυτή η αφετηρία της επιλογής. Πρώτα καταλήξαμε στην επιλογή του υλικού για να εξυπηρετήσει τη λειτουργία της «παράστασης μέσα στην παράσταση» και μετά είδαμε ότι εξυπηρετεί την αίσθηση της λίμνης, του νερού. Ξέρετε, πιστεύω πολύ στο ότι ένα σκηνικό διαμορφώνεται στις πρόβες. Εκεί γίνεται ουσιαστικά ο συντονισμός με την ιδέα του σκηνοθέτη και λύνονται τα θέματα της λειτουργικότητας στον περιορισμένο χώρο της θεατρικής σκηνής.
Η πλαστική μεμβράνη είναι η λίμνη της παράστασης, η αυλαία του «θεάτρου μέσα στο θέατρο» αλλά κάποιες στιγμές την βλέπουμε να γίνεται και το υλικό ασφυξίας για τους ήρωες. Τυλίγονται σε αυτή και δεν μπορούν να αναπνεύσουν…
Όλες οι «λειτουργίες» της προέκυψαν μέσα από τις πρόβες. Ακόμα και αυτή του «φίλτρου» μέσα από το οποίο ο θεατής κοιτάζει τους νεκρούς. Η επιλογή του υλικού άφησε μεγάλη ελευθερία στον σκηνοθέτη και στους ηθοποιούς για να το χρησιμοποιήσουν με διάφορους τρόπους.
Είναι τρόπος δουλειάς σας, να συμμετέχετε στις πρόβες και να βλέπετε πως λειτουργούν τα ευρήματά σας;
Είναι κάτι που κάνω πάντα. Θέλω μετά το σχεδιασμό και τις μακέτες να βλέπω πως είναι το σκηνικό όταν «κατοικείται». Το καλοκαίρι για παράδειγμα, στην Επίδαυρο έφτιαξα για την «Άλκηστη» απλώς έναν λόφο με άμμο, αλλά η Κατερίνα Ευαγγελάτου τον μετασχημάτισε με διαφορετικές λειτουργίες. Η διαδικασία της πρόβας πάντα ολοκληρώνει τον σχεδιασμό, του δίνει τη ζωή που δεν μπορούν να έχουν οι μακέτες. Είναι μία συναρπαστική διαδικασία.
Είχατε κάποιες επιφυλάξεις μήπως σε ένα τόσο κλασικό θέατρο – εννοώ το οικοδόμημα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά – δεν ταιριάξει ένα πολύ μοντερνικό σκηνικό;
Πάντα έχω επιφυλάξεις και μεγάλη αγωνία για κάθε τι που σχεδιάζω. Για τίποτα δεν νιώθω «ασφαλής». Η αγωνία μου ήταν αν αυτό υλικό θα λειτουργήσει στην παράσταση του κύριου Χουβαρδά και αν εξυπηρετήσει τις ανάγκες των ηθοποιών. Ευτυχώς συνέβησαν και τα δύο. Όπως είπατε, κάποιες στιγμές βλέπουμε να πνίγονται μέσα σε αυτή τη «λίμνη» οι χαρακτήρες ή να αποκτά σωματικότητα σαν να είναι ο εσωτερικός του ψυχισμός. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει μόνο με τη δική μου δουλειά. Το θέατρο είναι μία ομαδική τέχνη.
Προσωπικά θα ήθελα αυτή η παράσταση να «διασωθεί» κάπως – ίσως με το γύρισμά της σε βίντεο. Εσάς, σας απασχολεί το γεγονός ότι η δουλειά σας θα χαθεί μετά τον Γενάρη;
Το χαρακτηριστικό του εφήμερου έχει κι αυτό τη γοητεία του για την τέχνη του θεάτρου. Ακόμα και να βλέπαμε την παράσταση σε βίντεο, ποτέ δεν θα ήταν η ίδια εμπειρία με το να την βλέπαμε ζωντανή μπροστά μας. Το θέατρο είναι μία ζωντανή τέχνη, δημιουργείται τη στιγμή που τη βλέπουμε και χάνεται μετά. Αυτό είναι που ανεβάζει και την αδρεναλίνη.
Πηγή : Tospirto