Η συντεύξη του Γιάννη Οικονομίδη
«Στην Βουλή είναι ήρωες των ταινιών μου όλοι!».
Τι δουλειά έχει ο ζακύνθιος Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο μετρ του αστικού δράματος των αρχών του 1900, με τον Γιάννη Οικονομίδη, τον σκηνοθέτη του κινηματογραφικού «Σπιρτόκουτου» που ακόμα σοκάρει με την σκληρή του γλώσσα και εξουθενώνει ηθοποιούς και θεατές με το ανελέητο ξεγύμνωμα της χυδαιότητας του νεοέλληνα; Μόνο ένα πράγμα: την Στέλλα, την ηρωίδα του έργου «Στέλλα Βιολάντη», σε μια ιστορία που μοιάζει να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Ένα κορίτσι εναντιώνεται στην οικογένεια του, και λέει όχι στο γάμο συμφέροντος, επιλέγοντας τον έρωτα κι όχι το πορτοφόλι.
Όσοι γνωρίζουν καλά την κινηματογραφική πορεία του Γιάννη Οικονομίδη («Μαχαιροβγάλτης», «Ψυχή στο στόμα», «Μικρό ψάρι»), που οδήγησε σε νέους, πρωτόγνωρους δρόμους το ελληνικό σινεμά πολύ πριν την επέλαση Λάνθιμου, δεν θα εκπλαγούν με το άγριο, αμείλικτο κρεσέντο βίας και προστυχιάς, που πυροδοτεί η άσβεστη (και αέναη) επιθυμία για πλούτο στο «Στέλλα κοιμήσου», το θεατρικό ντεμπούτο του σκηνοθέτη στο Εθνικό Θέατρο. Νεόπλουτοι με μαφιόζικες πρακτικές και πολιτικές φιλοδοξίες, πλούσια τέκνα και «καμένες» μανάδες που περιφέρουν την ανία τους και ξεχνιούνται με τα κομπιούτερ, τα κινητά, τις γκαλερί και τα ναρκωτικά τους, εραστές κατώτεροι των περιστάσεων, συγγενείς με την ψευδαίσθηση πως ορίζουν τη ζωή τους ενώ είναι απόλυτα υποταγμένοι στον πατέρα-αφέντη που έχει τα φράγκα, κυνισμός, υποκρισία: «Αγάπα και γάμα όσο θες, αλλά κρυφά. Εδώ μιλάμε για επενδύσεις…».
Όσοι βέβαια δεν γνωρίζουν την περίπτωση Οικονομίδη θα πάθουν ένα κάποιο σοκ με όσα θα δουν στην εθνική μας σκηνή. Το μόνο σίγουρο είναι πως πρόκειται για ένα ρεσιτάλ ηθοποιίας από την πλειονότητα των ηθοποιών, οι οποίοι τα δίνουν όλα, και πως ο Οικονομίδης είναι ένας σκηνοθέτης που είναι απλώς αδύνατον να σε αφήσει αδιάφορο.
Το «Spirto» παρακολούθησε την παράσταση, που είναι ήδη sold out, και ζήτησε μερικές εξηγήσεις από τον σκηνοθέτη.
Tι δουλειά έχεις εσύ με τον Ξενόπουλο;
Καμία ιδιαίτερη. Απλώς στην «Στέλλα Βιολάντη» ανακάλυψα αυτόν τον πυρήνα σκληρότητας του πατέρα απέναντι στην κόρη του. Μου φάνηκε Σκορσεζικό, οριακά ακραίο. Ο Στάθης Λιβαθινός μου είχε προτείνει να σκηνοθετήσω ένα ελληνικό έργο, και το σήκωσα το γάντι. Διάβασα πολλά νέα έργα, πολλά κλασικά, αλλά στην «Στέλλα Βιολάντη» είδα κάτι που μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Ήθελα να δω πως μπορεί να εκφραστεί σήμερα ένας τέτοιος ακραίος πόλεμος ανάμεσα σε έναν πατέρα και μια κόρη.
Και του άλλαξες τα φώτα του έργου, έτσι;
Όχι, έμεινα στην ιδέα. Εκεί τελειώνουν οι σχέσεις μου με τον Ξενόπουλο. Δημιούργησα ένα νέο αυθύπαρκτο έργο, κι αυτό φάνηκε πολύ νωρίς πως θα συνέβαινε. Ούτε καν διασκευή το λες. Έβαλα άλλους χαρακτήρες.
Μου έκανε εντύπωση πως το κείμενο το υπογράφεις παρέα με έναν ηθοποιό, έναν εξαιρετικό ηθοποιό, πρωταγωνιστή σε άλλες ταινίες σου, τον Βαγγέλη Μουρίκη. Πώς και δεν έπαιξε κι εδώ;
Ο Βαγγέλης είναι κάτι σαν μυστικοσύμβουλός μου. Αλλά είναι δύσκολος στο θέατρο. Είναι πολύ καλός στους διαλόγους. Και όλο αυτό ήταν μια περιπέτεια, γιατί μέσα σε 2,5 μήνες στήθηκε ένα κανονικό έργο πρόζας. Οι διάλογοι σε μεγάλο βαθμό προέκυψαν από τους ίδιους τους ηθοποιούς -αλλά έτσι δουλεύω πάντα, με έναν ελεγχόμενο αυτοσχεδιασμό.
Οι περισσότεροι ηθοποιοί της παράστασης μας είναι γνωστοί από το σινεμά: ο Γ.Νιάρρος από το «Νοτιά» του Μπουλμέτη, η Ε.Τρίγγου από το «Suntan» του Παπαδημητρόπουλου, ο Στ.Σταμουλακάτος από τον «Μαχαιροβγάλτη» σου. Και όχι μόνο.
Ψάχνω ανθρώπους που να έχουν καλή σχέση με τον ρεαλισμό, μια σύγχρονη προσέγγιση στην υποκριτική. Δεν με ενδιαφέρει το ξύλινο acting, το πομπώδες παίξιμο που συχνά συναντάς στη σκηνή.
Παρατήρησα πως οι νεόπλουτοι ήρωες του μεγαλοαστικού αλλά μαφιόζικου περιβάλλοντος στο «Στέλλα κοιμήσου», βρίζουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που βρίζουν οι λούμπεν ήρωές σου στο «Σπιρτόκουτο». Πόσο ρεαλιστικό είναι αυτό;
Αυτό το υβρεολόγιο δεν αφορά μόνο τους λούμπεν. Αυτή η έκρυθμη ακραία συμπεριφορά ασφαλώς υπάρχει και σε αυτούς. Το βλέπεις στους δρόμους, στα κανάλια. Το θέμα ήταν πότε θα βρεθεί κάποιος να το φωτίσει αυτό.
Το «λούστρο» που τους έχει προσδώσει το χρήμα, δεν επιδρά στην συμπεριφορά τους;
Σίγουρα, στους αρραβώνες της Στέλλας θα έβαζαν την καθώς πρέπει μουτσούνα τους. Όμως εδώ επέλεξα να εστιάσω σε μια κατάσταση ανισορροπίας. Σκάει μια βόμβα, άρα πέφτουν οι μάσκες. Αποκαλύπτεται ο πολιτισμός του καθενός…
«Αυτοί πουλάνε και αγοράζουνε την χώρα», λέει κάποιος στην παράσταση για την ισχυρή οικογένεια πολιτικών με την οποία θέλει να συμπεθερέψει η οικογένεια της Στέλλας…
Υπάρχει πάντα μια ελίτ που μοιράζει τα χαρτιά και δεν την αγγίζει τίποτε. Από την Αμερική μέχρι την Τουρκία. Δεν μπαίνει θέμα…
Κάποιοι λένε πως ο Οικονομίδης έκανε άλλο ένα «Σπιρτόκουτο» στο σανίδι.
«Έτσι είναι αν ετσι νομίζετε». Στο «Σπιρτόκουτο» υπήρχε η αίσθηση του εγκλωβισμού και σε ένα χωροταξικό επίπεδο, όλα γίνονται καλοκαίρι, σε ένα διαμέρισμα της Αθήνας. Υπάρχει μια ασφυξία. Κι εδώ έχουμε ένα δράμα σε ένα σαλόνι, αλλά είναι αλλιώς. Όλες μου οι ταινίες πάντως έχουν «θερμοκρασία», γκάζια, και ακραία διακυβεύματα.
Πώς πιστεύεις πως θα αντιδράσει το κοινό του Εθνικού σε όλον αυτόν τον «βομβαρδισμό» που θα δεχθεί;
Δεν πιστεύω πως υπάρχει σώνει και ντε «κοινό του Εθνικού». Αλλάζει αυτό. Υπάρχει πολύ νέος κόσμος.
Σίγουρα υπάρχει πάντως και μια «καθώς πρέπει» μερίδα που ίσως και να σοκαριστεί…
Δεν είναι κακό αυτό. Εννοείται πως η παράσταση έχει ένα θράσος, έχει μια πανκ αισθητική.
Πάντως επιμένεις σταθερά στις βωμολοχίες.
Σε διορθώνω. Δεν με ενδιαφέρει η βωμολοχία για την βωμολοχία. Επιμένω στο πώς εκφράζεται η σκληρή γλώσσα μέσα από συγκεκριμένες θερμοκρασίες και συγκεκριμένα διακυβεύματα. Και το πώς αυτή η κουλτούρα των 50 λέξεων όλες κι όλες εκφράζει τον «πολιτισμό» των ηρώων.
Υπάρχει ωστόσο και ο «πολιτισμός» της γραβάτας, με μια χυδαιότητα που εκφράζεται υπόγεια, χωρίς να είναι προφανής στο λεξιλόγιο.
Ναι. Αλλά αυτό δεν το γνωρίζω, το αφήνω σε άλλους. Άσε που νομίζω πως δεν είναι το κυρίαρχο στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα δεν έχουμε αυτό το βορειοευρωπαϊκό, να μιλάμε χαμηλά, με παύσεις, με υπονοούμενα, ξέρεις τώρα. Εδώ είναι Μεσόγειος, τα πράγματα είναι εξωστρεφή, ανυπόμονα, επείγοντα, ιδρωμένα.
Ούτε καν στην Βούλη δεν κρατάνε τους τύπους;
Στην Βουλή είναι ήρωες των ταινιών μου όλοι! Πού σε πονεί και πού σε σφάζει. Γήπεδο είναι, κερκίδα. Γιατί, εσύ βλέπεις κάτι διαφορετικό; Τα τελευταία χρόνια είναι μπουρλότο. Πέσανε οι μάσκες. Αλλά να σου πω κάτι; Καλύτερα που είμαστε έτσι. Το προτιμώ από αυτές τις βλοσυρές σιωπές, όλο αυτό το ζυγισμένο πράγμα, τις μπηχτές, τα υπονοούμενα. Το ότι είμαστε εξωστρεφείς, το ότι τα λέμε στα ίσια όταν παίρνουμε ανάποδες, χωρίς ψυχραιμία, είναι κάτι το λυτρωτικό.
Οι ηθοποιοί σου τα δίνουν όλα ψυχή τε και σώματι: ξελαρυγγιάζονται, πλακώνονται, ιδρώνουν. Η πρωταγωνίστρια, η Ιωάννα Κολλιοπούλου τις τρώει πραγματικά επί σκηνής, και μάλιστα γερά, ενώ ο Στάθης Σταμουλακάτος προς το τέλος ασθμαίνει –νομίζεις πως είναι έτοιμος να καταρρεύσει. Κι αναρωτιέσαι πόσες τέτοιες συνεχόμενες παραστάσεις μπορεί να αντέξει ο άνθρωπος…. Και μόνο που τους βλέπεις κουράζεσαι.
Στον Στάθη φέραμε γιατρό. Τον υποβάλλαμε σε πλήρες τσεκ απ. Και, ναι, μπορεί να το περνά άφοβα όλο αυτό. Βλέπαμε ότι κοκκινίζει αλλά τώρα ξέρουμε πως δεν έχει πίεση, δεν έχει καρδιά, είναι εντάξει. Και ξέρεις κάτι; Ο ίδιος τον πήγε εκεί τον ρόλο. Εκείνος το σωματοποίησε τόσο ακραία.
Νομίζω πως είναι πραγματικά μια ερμηνεία ζωής. Πες μου κάτι άλλο: Ποιες είναι οι εντυπώσεις ενός κατ’ εξοχήν κινηματογραφικού σκηνοθέτη από την πρώτη του θεατρική εμπειρία;
Μέχρι τώρα που μιλάμε, μπορώ να σου πω πως το θεατρικό μου εγχείρημα έχει πολύ μεγαλύτερη πέραση από τα φιλμ μου. Και μου κάνει εντύπωση πως στο θέατρο δεν τους ενοχλούν πράγματα που τους ενοχλούν στις ταινίες μου, όπως η λεκτική βία και η ακρότητα που λέγαμε πριν.
Και κάποιος θα περίμενε ακριβώς το αντίθετο…
Κι εγώ δεν μπορώ να το εξηγήσω ακριβώς. Ίσως είναι το ζωντανό του θεάτρου. Η αποδοχή είναι μεγαλόψυχη, είναι sold out η παράσταση, κοίτα να δεις…
Λύσε μου μια απορία, που είχαν κι άλλοι θεατές: η Μάγια Κώνστα που παίζει την Θεία Βάσω, έχει στ’ αλήθεια τραυματιστεί στο πόδι και εμφανίζεται με επίδεσμο και πατερίτσα;
(Γελάει). Όχι, είχα απλώς αυτήν την ιδέα, δεν λειτουργεί; Η Μάγια έπαιζε στην ταινία μου «Μαχαιροβγάλτης», είναι αυτή που ο Μουρίκης τής πατάει το κεφάλι με το πόδι σε μια πρόβα θανάτου, κι έπαιζε και την εργάτρια στο «Μικρό ψάρι». Η Μάγια είναι για δύσκολες αποστολές.
Η μεγάλη έκπληξη πάντως ήταν η Καλιρρόη Μυριαγκού. Δεν το πιστεύαμε πως ήταν η ηθοποιός που έπαιζε την χαζούλα και γκαντέμω φίλη της Ράντου στο σίριαλ «Κωνσταντίνου και Ελένης». Είναι πραγματικά ιδανική στο ρόλο της «καμένης», καταπιεσμένης λαϊκής νεόπλουτης.
Μου την πρότεινε η Μαρία Καλλιμάνη. Πιστεύω πως της στοίχισε πολύ η τυποποίηση στο σίριαλ. Την απέκλεισε από το ποιοτικό θέατρο. Νοιώθω πολύ τυχερός με αυτό το μπουκέτο ηθοποιών. Και ξέρεις δεν συνηθίζω να κάνω cast και κόντρα cast. Συχνά πάω διαισθητικά.
Όσοι παρακολουθούν το ελληνικό σινεμά, πρόσεξαν ότι στην παράσταση κλείνεις το μάτι σε κάποιες ταινίες. Στο «Suntan» για παράδειγμα, στο σημείο που αναφέρεται η Αντίπαρος, κι έχουμε μπροστά στα μάτια μας την πρωταγωνίστρια της ταινίας, την Έλλη Τρίγγου. Και πράγματι , τώρα που το σκέφτομαι, η ηρωίδα του Παπαδημητρόπουλου θα μπορούσε κάλλιστα να έχει μια τέτοια οικογένεια πίσω στην Αθήνα…
Το πρόσεξες λοιπόν (χαμογελά). Θα πρόσεξες τότε πως κλείνω το μάτι και στην «Yafka» του Αντώνη Κοτζιά, και στο σποτάκι α λα Σπιρτόκουτο που διαφημίζει το 3D animation με πρωταγωνιστή τον Ερρίκο Λίτση. Είναι η σκηνή που ο αγαπημένος της Στέλλας λέει πως η αδερφή του δουλεύει σε μια εταιρεία παραγωγής 3D Animation. Ναι, έχουμε τέτοια inside jokes!
Tελικά αυτοί οι γάμοι συμφέροντος, ένα τόσο κλισέ θέμα, φαίνεται πως συνεχίζονται ακάθεκτοι…
Ναι, είναι κλισέ, αλλά έπρεπε να το κάνουμε να ισχύσει στη σημερινή εποχή. Σε αυτήν την τάξη, ισχύει απόλυτα. Απλώς αλλάζει το γύρω γύρω. Ίσως απλά να μη γίνεται τόσο στυγνά όσο στον προηγούμενο αιώνα. Η ζωή έχει πολλά κλισέ. Και πολύ μελόδραμα. Το θέμα είναι πώς δουλεύεις τα κλισέ. Για μένα η ανατροπή δεν μπορεί να είναι μια εγκεφαλική ανατροπή θεατρικού τύπου, αλλά μια σοκαριστική πραγματικότητα μπροστά στα μάτια του θεατή.
Ο πάτερ φαμίλιας/Στάθης Σταμουλακάτος έχει μια λατινοαμερικάνικη εσάνς ως φυσιογνωμία.
Ξεκίνησα από την εξής ιδέα: «Η Ελλάδα όπως το Μεξικό». ‘Ηταν μια ενδόμυχη και αυθαίρετη σκέψη, που όμως με βοήθησε δημιουργικά, κινητοποίησε τη φαντασία μου. Είχα δηλαδή στο μυαλό μου μια απόλυτα διεφθαρμένη χώρα -αν και thank god δεν είμαστε ακόμα εκεί. Αλλά υπάρχει η τάση να πάμε προς τα εκεί. Υπάρχει η τάση για μια λατινοαμερικανοποίηση της Ελλάδας. Και όλο αυτό με βοήθησε να βγάλω προς τα έξω την πρόστυχη αίσθηση αυτής της οικογένειας, βρίσκοντας βέβαια στην πορεία την ελληνική δοσολογία. Πάντως, παρά τις ακρότητες, θέλησα να δείξω τα δίκαια όλων…
Πριν λίγο καιρό έγινες πατέρας. Πώς το βιώνεις όλο αυτό;
Τα πράγματα γίνονται τόσο αργά, νομίζεις ότι θα κάνεις παιδί και θα γίνει το μεγάλο μπαμ, αλλά όλα γίνονται τόσο φυσιολογικά, σαν να ήσουν έτοιμος από καιρό. Ασχολούμαι πολύ μαζί του, αλλά όχι όσο θα ήθελα.
Σε ποια ηλικία θα του επιτρέψεις να δει τις ταινίες σου;
Μετά τα 15. Ή μάλλον, ό, τι πει η μάνα του!
Πηγή : tospirto