«Ακόμα κι αν είχαμε όλοι λεφτά θα βρίσκαμε άλλους τρόπους για να δυστυχήσουμε».
Ο Αντίνοος Αλμπάνης γεννιόταν το ελπιδοφόρο 1983• τρία χρόνια μετά την πρώτη προβολή της «Αστροφεγγιάς», της τηλεοπτικής μεταφοράς του εμβληματικού μυθιστορήματος που ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος έγραφε στα 1946. Ίσως είναι ενδιαφέρουσα η σύμπτωση ειδικά αν κανείς τη δει από το σημείο που την παρατηρεί ο ίδιος: «Καλούμαι να αφηγηθώ ξανά μια ιστορία που μοιάζει πολύ στα σημερινά μας αδιέξοδα», εξηγεί. Η σύμπτωση δηλαδή συνεχίζεται. Ο Αλμπάνης είναι πρωταγωνιστής στο θεατρικό ανέβασμα της «Αστροφεγγιάς» (σε διασκευή-σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια) στο ρόλο του επαρχιώτη φοιτητή Άγγελου Γιαννούζη που στα χρόνια του «Μεγάλου Πολέμου» αγωνίζεται να επιβιώσει σε περιβάλλον βαθιάς φτώχειας και πολιτικής παρακμής.
Και μπορεί το συννεφιασμένο πρωινό στην καντίνα της Δεξαμενής στο Κολωνάκι να μην ταυτίζεται πολύ με τέτοιες εικόνες, η συζήτηση όμως αρχίζει και τελειώνει με την προσδοκία ενός νέου ανθρώπου για έναν καθαρότερο ορίζοντα ζωής.
Με τι έχεις ταυτίσει τη νεότητα σου και το ανακαλείς τώρα την περίοδο που δουλεύεις αυτή την παράσταση;
Ο Άγγελος Γιαννούζης, ο ήρωας που υποδύομαι, είναι ένα παιδί που γεννήθηκε πάμφτωχο μέσα στον πόλεμο και πέθανε επίσης πάμφτωχο, μετά το διωγμό στη Μικρασία. Οι δικές μου αναμνήσεις πάλι είναι πολύ ξέγνοιαστες και χρωματιστές για να πω ότι μπορώ να βρω σημείο επαφής με τον ήρωά μου. Η εφηβεία μου ήταν γεμάτη από καλοκαίρια στη Λήμνο, απογεύματα σε αλάνες στη Χαλκίδα. Πολύ όμορφα χρόνια… Ανήκω στη γενιά που πρόλαβε την ευημερία, την «ανάπτυξη» της χώρας και που ποτέ δεν απασχολήθηκε με ζητήματα επιβίωσης.
Η υποκριτική ήταν απόφαση μιας ξέγνοιαστης εφηβείας;
Στα 18 μου ναι, σίγουρα δεν ήταν κάτι συνειδητό. Από την άλλη δεν ήμουν από τα παιδιά που το σκεφτόταν και το λαχταρούσε από μικρό. Ήταν μια διαδικασία στην οποία μπήκα συμμετέχοντας στις θεατρικές ομάδες του σχολείου. Και σιγά-σιγά είδα ότι είναι ένας χώρος που μου αρέσει, με αφορά κι ένιωθα πως αν ασχοληθώ επαγγελματικά με αυτό θα γίνω ένας ευτυχισμένος άνθρωπος. Ωστόσο δεν είχα μεγάλες προσδοκίες• είχα αποφασίσει να δώσω εξετάσεις στο Εθνικό και στο Τέχνης κι αν περάσω-πέρασα. Διαφορετικά, θα έβρισκα έναν άλλο τρόπο ν’ αφηγούμαι ιστορίες.
Τελικά, έγινες ευτυχισμένος ως επαγγελματίας ηθοποιός;
Όταν είσαι μικρός ψάχνεις με λαχτάρα να βρεις μια ταυτότητα. Ξεκίνησα να βλέπω θέατρο λυσσαλέα – θυμάμαι έβλεπα έξι παραστάσεις στην εβδομάδα για να αρχίσω να μυούμαι στην ουσία του θεάτρου και να αποκτήσω ένα αισθητικό κριτήριο που να είναι δικό μου κι όχι να μου φοριέται. Από την άλλη, ξεκίνησα να παίζω επαγγελματικά όταν οι δουλειές στην τηλεόραση ήταν άπειρες κι έτσι μου δόθηκαν πολλές ευκαιρίες ν’ αναδειχθώ. Από την αρχή, είχα επενδύσει στο θέατρο, οπότε η τηλεοπτική κατρακύλα με επηρέασε λιγότερο. Νιώθω λοιπόν ευλογημένος και τυχερός που έχω καταφέρει να έχω δουλειά και σταθερή παρουσία σε μια περίοδο που το ποσοστό ανεργίας στον κλάδο μας είναι τραγικά υψηλό ώστε να μην σου επιτρέπει να πιστεύεις πως εσύ που έχεις δουλειά είσαι πιο καλός επαγγελματίας ή πιο ταλαντούχος από τους άλλους. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν μπορώ να πω ότι είμαι δυσαρεστημένος ή πως τα πράγματα ήρθαν διαφορετικά από αυτά που ήλπιζα. Εξάλλου ποτέ δεν είχα στο μυαλό μου την ανάγκη να κάνω συγκεκριμένη καριέρα• δεν κυνηγούσα ρόλους κι έργα παρά μόνο συνεργασίες.
Πέρασες ποτέ τη φάση που μόλις περιέγραψες: Να θεωρείς τον εαυτό σου υπερταλαντούχο;
Όχι, ανήκω στην ακριβώς αντίθετη κατηγορία. Είμαι πολύ αυστηρός με τον εαυτό μου σε βαθμό λίγο σαδιστικό, σαν να μην μου επιτρέπω να χαρεί έστω και λίγο με μια φιλοφρόνηση. Πολλές φορές συνάδελφοι μου έχουν πει καλές κουβέντες κι εγώ αισθάνομαι ενοχές ή νιώθω απίστευτη ντροπή. Σε καμία περίπτωση λοιπόν, δεν πίστεψα ότι έχω κατακτήσει μια κορυφή. Είναι κάτι που θα επιθυμούσα να μου συμβεί, να νιώσω καλός, αυτάρκης, μα δεν το έχω νιώσει. Οπότε συνεχίζω να προσπαθώ.
Στηρίζεσαι ακόμα στην εφηβική σου αίσθηση για τα πράγματα;
Αντιμετωπίζω το θέατρο σαν παιχνίδι. Είναι ένας χώρος που, κακά τα ψέματα, κάνεις την ψυχανάλυση σου, έρχεσαι σε επαφή με το συναίσθημα σου. Όλο αυτό έχει μια αθωότητα, μια τρυφερότητα που θυμίζει τη νιότη. Παραμένω παιδί, σκέφτομαι τα πράγματα ρομαντικά κι αισιόδοξα, αντιμετωπίζω τη ζωή χωρίς την επίφαση της σοβαρότητας που θέλουν να μας επιβάλλουν με το στανιό. Έχω μια άρνηση σ’ αυτό κι είναι ένας από τους λόγους που δεν θέλω να πάρω σοβαρά τον εαυτό μου. Παρόλα αυτά, έτσι όπως έχει γίνει η κοινωνία σήμερα, συναναστρέφομαι πολλούς συνομήλικους μου που έχουν σκληρύνει πολύ, έχουν ζοριστεί από τις καταστάσεις.
Αυτός ο ρομαντισμός σ’ έχει φέρει πιο κοντά στη φιλοδοξία ν’ αλλάξεις τον κόσμο;
Αυτό που λες ίσως έχει να κάνει με την υστεροφημία, την ανάγκη να σε θυμούνται μέσα από κάτι. Εγώ ασχολούμαι πιο πολύ με το τώρα, το σήμερα. Το παρακάτω δεν το σκέφτομαι γιατί είμαι έτσι φτιαγμένος, δεν επενδύω σε πράγματα. Όσο είσαι μικρός συμμετέχεις σ’ αυτό το επαναστατικό «να συμβάλλω κι εγώ ώστε ο κόσμος μας να γίνει καλύτερος». Μεγαλώνοντας καταλαβαίνεις πως αν δεν αλλάξουμε τον εαυτό μας ο κόσμος δεν θ’ αλλάξει. Εγώ από τη μεριά μου, προσπαθώ να δουλεύω σε παραστάσεις που μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να σκεφτούν τη ζωή αλλιώς.
Αισθάνεσαι ότι αυτό που κάνεις στο θέατρο μπορεί να επηρεάζει έστω κι έναν άνθρωπο;
Έχει συμβεί σε μένα ως θεατή και φαντάζομαι ότι ναι, είναι εφικτό. Έχω δει παραστάσεις που με μετακίνησαν ή που για καιρό ο νους μου περιστρεφόταν γύρω από αυτές γιατί άνοιξαν παράθυρα και μπήκε άλλο φως μέσα μου.
Την ίδια ώρα πώς σε επηρεάζει ο κόσμος όπως είναι;
Ζούμε πολύ άγριες μέρες. Και μόνο ότι συναντάς ανθρώπους στο δρόμο που τρώνε από τους κάδους, είναι μια εικόνα που δεν συνηθίζεις. Από εκεί και πέρα όλοι κλεινόμαστε σε μικρόκοσμους. Για λόγους αυτοσυντήρησης προσπαθούμε να μη βλέπουμε πράγματα. Κι εκεί είναι η μεγάλη παγίδα. Γιατί όσο είμαστε στο μικρόκοσμο μας φτιάχνουμε τα πράγματα κάπως όμορφα – κι ας μην είναι. Φυσικά, έχω συνειδητοποιήσει πως το πρόβλημα της εποχής μας δεν είναι η οικονομική κρίση. Το πρόβλημα είναι βαθιά κοινωνικό, έχει να κάνει με το πως έχουμε χτίσει τις κοινωνίες μας, πως μεγαλώνουμε μέσα σε τοξικά περιβάλλοντα. Δεν μπορώ να δεχτώ ότι εκπαιδεύουμε τους εαυτούς μας να υπομένουν τόση πολλή πίεση, μέσα σ’ ένα αστικό περιβάλλον. Είναι απάνθρωπο και ανθυγιεινό. Ακόμα δηλαδή κι αν είχαμε όλοι λεφτά θα βρίσκαμε άλλους τρόπους για να δυστυχήσουμε.
Πώς μοιάζει μια καλύτερη κοινωνία στα μάτια σου;
Δεν μπορώ να μιλήσω για ιδανικές συνθήκες γιατί δεν έχω την κατάρτιση. Θα ήταν χρησιμότερο να καταφύγουμε σε επιστήμονες, σε κοινωνιολόγους, ανθρωπολόγους, αρχιτέκτονες. Το να λέμε όλοι την άποψη μας χωρίς να γνωρίζουμε το αντικείμενο δεν έχει καμία ουσία. Το μοναδικό που αντιλαμβάνομαι ωστόσο, είναι πως αν δεν βάλουμε στο κέντρο μας τη φύση είμαστε κατεστραμμένοι από χέρι. Κι αυτό, στην εποχή μας το έχουμε ξεχάσει εντελώς. Κάθε φορά που προσγειώνομαι στην Αθήνα με αεροπλάνο η εικόνα δεν είναι απλώς αποκαρδιωτική, είναι τραγική. Σαν μια γούβα όπου κάποιος έχει ξεράσει τσιμέντο.
Γενικά, δεν νομίζεις πως ο καλλιτέχνης πρέπει να έχει δημόσιο λόγο; Να είναι οργανικό κομμάτι της κοινωνίας;
Όσες φορές έχω δει ή ακούσει καλλιτέχνες να εκφράζουν δημόσια λόγο που δεν είναι αυτός που με ικανοποιεί με έναν τρόπο απομυθοποιούνται μέσα μου• και οτιδήποτε δικό τους το φιλτράρω μέσα από αυτά που έχουν πει. Τρανταχτό παράδειγμα αυτό του Κλιντ Ίστγουντ για τον οποίο εκδηλώνω πλέον μια αντίσταση. Μπορεί η κινηματογραφική του πορεία να μην σχετίζεται με τα πιστεύω του, όμως στο μυαλό μου έχει εγγραφεί αυτό ως γκρίζα ζώνη.
Ρισκάρεις να εκφράσεις τη γνώμη σου για μια ματαιωμένη γενιά και εποχή;
Δεν αισθάνομαι ότι εκπροσωπώ τη γενιά μου γιατί τυχαίνει να δουλεύω την ώρα που η συντριπτική πλειοψηφία της δικής μου γενιάς είναι άνεργοι και παλεύουν να επιβιώσουν. Έχω χρήματα να πληρώσω το νοίκι μου και να πάω στο σούπερ μάρκετ, αλλά τα παιδιά της γενιάς μου είναι σε δραματική κατάσταση για να μου επιτρέπεται να μιλώ εξ ονόματος τους. Εξάλλου, στις μέρες μας οι απόψεις – όσο δυναμικές κι αν διατυπώνονται – έχουν ένα προσδόκιμο ζωής πολύ μικρό γιατί είναι τόση η πληροφορία που δεν καταναλώνονται για πάνω από μια εβδομάδα.
Ποιο αξιολογείς ως το μεγαλύτερο ηθικό πρόβλημα της εποχής;
Αν κάνουμε δέκα βήματα πίσω και δούμε την ιστορία της ανθρωπότητας θα παρατηρήσουμε ότι πάντα ζούσαμε μέσα σε ηθικά αδιέξοδα. Εγώ για παράδειγμα που γεννήθηκα το ’83 μεγάλωσα με εικόνες παιδιών του Τρίτου Κόσμου, με πρησμένες κοιλιές και μύγες να περιστρέφονται γύρω τους. Και οι ισχυροί του πλανήτη δεν έκαναν κάτι για να το αλλάξουν που σημαίνει ότι κάθε γενιά γαλουχείται σε μια τρομακτική κοινωνική ανισορροπία. Το ανήθικο για μένα, σε κάθε εποχή λοιπόν, είναι πως κανένας από αυτούς που μπορεί δεν κάνει κάτι μπροστά σε κάθε μεγάλο αδιέξοδο. Κανείς και ποτέ δεν νοιάστηκε για τη δίκαιη ανακατανομή του πλούτου και των αγαθών υπακούοντας στη λογική της παγκοσμιοποίησης.
Αισθάνεσαι ανίσχυρος σε αυτή την ιστορική φάση;
Ε, βέβαια. Πώς μπορείς να νιώσεις ισχυρός αν δεν έχεις μια συνθήκη κοινωνική ή άλλη να σε κάνει να νιώθεις ασφαλής; Για τους έχοντες αυτό είναι το χρήμα. Για τους ανθρώπους σαν κι εμάς το μόνο που έχουμε είναι οι άλλοι άνθρωποι• να προσπαθήσουμε μαζί.
Συμβαίνει αυτό;
Υπάρχουν οι άνθρωποι που είναι πολύ συνειδητοί στην αλληλεγγύη και δεν έχουν δεύτερες σκέψεις. Υπάρχουν άλλοι που υπακούουν σε μια μόδα και τέλος οι αδιάφοροι σε τέτοιες λύσεις. Προσωπικά, δεν σου κρύβω ότι με τον ακτιβισμό δεν τα πάω καλά. Πάντα βρίσκω δικαιολογίες για να απέχω-με κάποιες εξαιρέσεις. Νομίζω πάντως ότι η συλλογικότητα δουλεύει, αν προηγουμένως έχουμε εκπαιδευτεί σε αυτό ως κάτι φυσικό κι αυτονόητο. Γιατί κακά τα ψέματα, από παιδιά εκπαιδευόμαστε μόνο για το ατομικό μας συμφέρον κι όχι για το συλλογικό. Μαθαίνουμε πως να πατήσουμε ο ένας στον άλλον, να γίνουμε ανταγωνιστικότεροι για να καταλήξουμε μετά να αναζητούμε τρόπους εξιλέωσης.
Έχεις συμβιβαστεί με αυτά τα δεδομένα;
Φυσικά. Τόσην ώρα μιλάμε για μια σαθρή κοινωνία στην οποία, παρόλα αυτά, συμμετέχω. Είναι μεγάλος ο συμβιβασμός μας και είναι αφελείς όσοι νιώθουν επαναστάτες μέσα σε αυτό το σύνολο. Αν κάτι σου είναι τόσο δυσβάσταχτο, δεν μπορείς να το υποστηρίξεις και δεν αισθάνεσαι κομμάτι του σάπιου συστήματος, το πιο έντιμο είναι να γίνεις αναχωρητής. Θα είσαι πολύ πιο συνεπής με τη στάση της ζωής σου. Από τη στιγμή που πασχίζουμε σε αυτή τη συνθήκη είμαστε κομμάτι του προβλήματος.
Αισιοδοξείς για έναν καλύτερο κόσμο;
Σίγουρα έχει ψαλιδιστεί η αισιοδοξία μου αλλά δεν τη χάνω. Γιατί κάθε μέρα γεννιούνται καινούργιοι άνθρωποι και καινούργια μυαλά που δεν ξέρεις που θα κατευθύνουν τη ροή της Ιστορίας. Έχω περάσει από μεγάλες απογοητεύσεις κι έχω να πω ότι είναι πολύ βολικό να ισχυριζόμαστε ότι τα πράγματα είναι μαύρα. Τα πράγματα ήταν πάντα μαύρα αλλά τι να κάνουμε; Ν’ ανέβουμε στην ταράτσα και να πηδήξουμε; Δε βοηθάς αν είσαι μονίμως απαισιόδοξος ή αισιόδοξος. Κάπως οφείλεις να βρίσκεις μια χαραμάδα κι εγώ τη βρίσκω στους επόμενους από μένα.
Πώς θέλεις να μεγαλώνεις;
Δεν έχω προσδοκίες, γιατί δεν κάνω όνειρα μεγάλα. Με αφορά το επόμενο βήμα. Θα ήθελα να συναναστρέφομαι ανθρώπους που θαυμάζω και σε πιο συλλογικό επίπεδο να μεγαλώσω σε μια πιο δίκαιη κοινωνία. Ξέρω ότι είμαστε καταστροφικό είδος αλλά ελπίζω στο να ησυχάσει κάπως η ανάγκη μας να κατασπαράξουμε το διπλανό μας.
Πηγή tospirto