Κλειστού τύπου προσέγγιση της σοφόκλειας τραγωδίας που αναβαθμίζεται σημαντικά από τις ερμηνείες.
Η μικρή κλίμακα παραστάσεων με δύο ή το πολύ τρεις ηθοποιούς είναι ένα πεδίο στο οποίο η ομάδα των Elephas Tilensis (ο Δημήτρης Αγαρτζίδης και η Δέσποινα Αναστάσογλου) έχουν ασκηθεί εντατικά τα τελευταία χρόνια. Κι έτσι, παρότι καταπιάνονται για πρώτη φορά με κείμενο της αρχαίας γραμματείας, η εμπειρία τους στην πύκνωση της σκηνικής δράσης είναι φανερή. Με αφετηρία την ποιητική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα, στην οποία και έχουν επέμβει επικεντρώνοντας τη δράση σε δύο επί σκηνής χαρακτήρες – στον Φιλοκτήτη και τον Νεοπτόλεμο – η ομάδα δοκιμάζει να δώσει μια διάσταση «αγώνα λόγου» στο εγχείρημα της.
Τοποθετεί από τη μια τον Φιλοκτήτη – τον εγκαταλελειμμένο από τους Αχαιούς στη Λήμνο κατά την εκστρατεία τους στην Τροία – «να ψυχορραγεί το δέκατο του χρόνο και την πληγή του να τρέφει». Κι από την άλλη, τον νεαρό Νεοπτόλεμο (γιο του Αχιλλέα) που καταφθάνει στο νησί καθοδηγημένος από τον Οδυσσέα προκειμένου να αποσπάσει «τον αναπόσπαστο οπλισμό» του Φιλοκτήτη, το ιερό τόξο του Ηρακλή το οποίο, βάσει χρησμού, θα κρίνει την πτώση της Τροίας. Ο πρώτος, ένας ήρωας του πόνου και της, ερήμην του, εξορίας πέφτει ικέτης στα πόδια του δεύτερου που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο στρατιωτικό καθήκον και την προσωπική του συνείδηση. Η δε τρίτη δύναμη, αυτή του Οδυσσέα, στερεώνεται σε μια γκρίζα περιοχή όπου δε χωράει η ηθική παρά μόνον ο υψηλός σκοπός της νίκης βάσει λογικής – και ως γνωστόν «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».
Σε αυτή την ιδεολογική σύγκρουση εδράζει η προσέγγιση των Elephas Tilensis πάνω στη σοφόκλεια τραγωδία – οι οποίοι εισηγούνται την πρόθεση τους για μια ψυχαναλυτική διάσταση στην παράσταση. Το πετυχαίνουν αυτό σε κάποιο βαθμό καδράροντας επιμελώς τους χαρακτήρες, την επίδραση που ασκεί ο ένας στον άλλον και εν τέλει τη μετατόπιση που του προξενεί. Ωστόσο, το αρχαίο δράμα (ακόμα και στην συμπυκνωμένη, εσωστρεφή εκδοχή που μας παραδίδεται εδώ) φέρνει σε πρώτο πλάνο το μέγεθος του κόσμου των ηρώων προκειμένου να μιλήσει για τις ανθρώπινες αξίες – με αποτέλεσμα να διαπραγματευόμαστε όχι πρόσωπα αλλά σύμβολα.
Η ανάγνωση κλειστού χώρου που επιχειρείται εδώ, λειτουργεί υποστηρικτικά για το ψυχαναλυτικό τέμπο της παράστασης και ειδικότερα η επιλογή του ιδιαίτερου χώρου του Κέντρου Ελέγχου Τηλεοράσεων στην Κυψέλη. Ο μακρόστενος χώρος, όπου τοποθετείται η δράση, τονίζει καθαρά την απόσταση που χωρίζει το Φιλοκτήτη από το Νεοπτόλεμο (και τούμπαλιν), ενώ η μικρή εσωτερική αίθουσα στο βάθος συμβολίζει ωραία την «τρύπια πέτρα που μπαινοβγαίνει» ο σακάτης Φιλοκτήτης. Βεβαίως, πέραν αυτής της ευεργετικής χωροταξικής λειτουργίας, το εικαστικό περιβάλλον της παράστασης είναι ανύπαρκτο και επαφίεται στην εναλλαγή των φωτισμών (από τον Βασίλη Κλωτσοτήρα).
Μοιραία, η προσοχή στρέφεται στις ερμηνείες. Το δίδυμο της Γιούλας Μπούνταλη και της Ειρήνης Μπούνταλη (απλή συνωνυμία) ενσαρκώνουν με αξιώσεις τις αντίρροπες δυνάμεις και κρατούν ψηλά το ενδιαφέρον της παράστασης. Ο δυναμισμός, η σωματική και πρωτίστως ψυχολογική ένταση που φέρει ο Φιλοκτήτης της Γιούλας Μπούνταλη (η οποία, σκηνοθετική οδηγία, εκτονώνει την οργή της σε ένα σάκο του μποξ) είναι συχνά καθηλωτική καθώς διατρέχει την πορεία του ήρωα που υπομένει τη συμφορά και ελευθερώνεται από θεϊκό χέρι.
Απέναντι της, η Ειρήνη Μπούνταλη στο ρόλο του Νεοπτόλεμου διαχειρίζεται με στωϊκότητα το, κινησιολογικά περιορισμένο, πεδίο δράσης της και επικεντρώνεται στην παθιασμένη εκφορά του λόγου. Έξυπνη και η απόδοση του Οδυσσέα ως φωνητικό υλικό και εν είδει σκηνοθετικής οδηγίας. Ο Δημήτρης Αγαρτζίδης τον ερμηνεύει live από μικροφώνου, με περισσή ψυχρότητα, απαλείφοντας την φυσική του παρουσία και υπογραμμίζοντας το ρόλο του Οδυσσέα ως ‘σκηνοθέτη’ της συνάντησης Φιλοκτήτη – Νεοπτόλεμου.
Στα θετικά σημεία της προσπάθειας, αθροίζεται φυσικά και η ‘υπόγεια’ μουσική του Παύλου Παυλίδη που (σε μια ακόμα συνεργασία με τους Elephas Tilensis) τονώνει καθοριστικά τη διαλογική μάχη μεταξύ των ηρώων. Και επιφυλάσσει μια ευρηματική κορύφωση με τον ίδιο τον Παυλίδη να δανείζει τη φωνή του στον, από μηχανής θεό, Ηρακλή που τα βάζει όλα σε τάξη. Οι Αχαιοί αναχωρούν για την Τροία, ο πόλεμος θα κερδηθεί∙ θα κερδηθεί φυσικά από τους κόλπους εκείνων στους οποίους ο Σοφοκλής έχει ήδη αναφερθεί: «εκεί όπου επικρατεί ο χειρότερος και βασιλεύει ο τελευταίος».
Να το δω γιατί:
• Για το δυναμικό ερμηνευτικό δίδυμο.
• Για τη μουσική του Παύλου Παυλίδη.
• Για την έντιμη ανάγνωση της τραγωδίας.
Να μη το δω γιατί:
• Για τα ελάχιστα σκηνογραφικά μέσα.
Πηγή : Tospirto