Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ερμηνεύει ταυτόχρονα ζωντανά τη μουσική του Ντμίτρι Σοστακόβιτς.
Αριστούργημα και ορόσημο στην ιστορία της Έβδομης Τέχνης ως το πληρέστερο δημιούργημα του βωβού κινηματογράφου και όχι μόνον, το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» του Σεργκέι Αϊζενστάιν (1898-1948) θα προβληθεί στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, την 5η Ιουλίου (21.00) με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών να ερμηνεύει ταυτόχρονα ζωντανά τη μουσική του Ντμίτρι Σοστακόβιτς, υπό τη μουσική διεύθυνση του Γερμανού αρχιμουσικού Γενς Τρέστερ (Jens Troester).
Σ΄αυτή τη μουσική εκδοχή, αποσπάσματα από πέντε Συμφωνίες (4,5,8, 10 και 11) του Σοστακόβιτς «συμπορεύονται» με τη συγκλονιστική 65λεπτη κινηματογραφική αφήγηση από τον Αϊζενστάιν της πρώτης αιματηρής εξέγερσης (1905) στην τσαρική Ρωσία, προάγγελου της Οκτωβριανής Επανάστασης, την 100η επέτειο της οποίας υποδεχόμαστε φέτος.
Σε καλλιτεχνικό επίπεδο είναι χαρακτηριστικό ότι και μόνον «Τα σκαλιά της Οδησσού», το τέταρτο δηλαδή από τα πέντε επεισόδια στα οποία είναι διαρθρωμένο το αριστούργημα του Αϊζενστάιν, εκπροσώπησε μία νέα «Σχολή» στο μοντάζ (το «Μοντάζ-ατραξιόν»). Και βέβαια με συνοδεία τη μουσική κυρίως από την, γραμμένη επίσης για τα ίδια γεγονότα στη Ρωσία του 1905, Εντεκάτη Συμφωνία του Σοστακόβιτς, το επεισόδιο αυτό αποτελεί κι από μόνο του μία μνημειώδη κινηματογραφική στιγμή, στην οποία έχουν αποτίσει φόρο τιμής πολλοί μεγάλοι σκηνοθέτες.
Η ιστορία του Θωρηκτού Ποτέμκιν και της ταινίας
Στις 27 Ιουνίου του 1905 οι ναύτες του θωρηκτού το οποίο έφερε την ονομασία «Πρίγκιπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας», είχε καθελκυστεί επτά χρόνια νωρίτερα και, ως μέρος του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, θεωρούνταν το πλέον σύγχρονο και δυνατό πολεμικό πλοίο της κατηγορίας του, εξεγέρθηκαν εναντίον των αξιωματικών. Αφορμή στάθηκε το χαλασμένο κρέας του συσσιτίου που οι ναύτες αρνήθηκαν να το φάνε και παραπονέθηκαν στους ανωτέρους τους, με αποτέλεσμα την εν ψυχρώ εκτέλεση του εκπροσώπου τους Γκριγκόρι Βακουλίντσουκ από τον αξιωματικό Ιππόλυτο Γκιλιαρόβσκι, την οργή των ναυτών και την εξέγερσή τους..
Όταν το πλοίο πέρασε στην κατοχή τους, οι ναύτες οργάνωσαν μία επιτροπή, με επικεφαλής τον Αφανάσι Ματουσένκο και αποφάσισαν να πλεύσουν προς την Οδησσό όπου είχε ξεκινήσει γενική απεργία. Στην Οδησσό πια η κηδεία του Βακουλίντσουκ εξελίχθηκε σε πολιτική
διαμαρτυρία, την οποία προσπάθησε να καταπνίξει ο στρατός. Το θωρηκτό κυνηγημένο απέπλευσε για λιμάνια της Ρουμανίας και της Κριμαίας όπου όμως τους αρνήθηκαν τον ελλιμενισμό τους. Τελικώς χωρίς φαγητό και νερό οι ναύτες του Ποτέμκιν αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην Κονστάντσα, όπου οι Ρουμάνοι δέχτηκαν να τους προσφέρουν άσυλο και προμήθειες, με την προϋπόθεση να εγκαταλείψουν το θωρηκτό. Έτσι οι ναύτες παρέδωσαν το Ποτέμκιν, το οποίο πέρασε πάλι στα χέρια του ρωσικού ναυτικού….
Η ανταρσία ωστόσο θεωρήθηκε «προάγγελος» της Οκτωβριανής Επανάστασης (1917) και έτσι την είχε αντιμετωπίσει και ο Βλαντιμίρ Λένιν δηλώνοντας ότι το «Ποτέμκιν» έμεινε «ένα ανίκητο έδαφος της επανάστασης και όποια και αν ήταν η τύχη του, έχουμε μπροστά μας ένα αναμφισβήτητο και σημαντικότατο γεγονός: την απόπειρα σχηματισμού ενός πυρήνα επαναστατικού στρατού».
Το 1925, η κρατική υπηρεσία κινηματογραφίας της Σοβιετικής Ένωσης «Γκοσκινό» ανέθεσε στο μεγάλο Σοβιετικό θεωρητικό του κινηματογράφου και σκηνοθέτη, Σεργκέι Αϊζενστάιν να γυρίσει μια ταινία με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την επανάσταση του 1905. Κι εκείνος παρότι το περιστατικό του «Ποτέμκιν» δεν ξεπερνούσε τις δύο σελίδες στο σενάριο που είχε μπροστά του, γύρισε ένα ασπρόμαυρο, βωβό κινηματογραφικό έπος, διάρκειας 65 λεπτών, που αποτελείται από πέντε επεισόδια: «Άνδρες και Σκουλήκια» (οι ναύτες διαμαρτύρονται για το χαλασμένο φαγητό), «Δράμα στο Λιμάνι» (οι ναύτες επαναστατούν), «Ένας νεκρός καλεί για Δικαιοσύνη» (ο λαός της Οδησσού κλαίει το νεκρό αρχηγό), «Τα σκαλιά της Οδησσού» (Οι στρατιώτες του Τσάρου αιματοκυλούν την Οδησσό), και «Συνάντηση με τη ναυτική μοίρα» (οι τσαρικές δυνάμεις ενώνονται με τους στασιαστές του Ποτέμκιν).
Ο Αϊζενστάιν χρησιμοποίησε ερασιτέχνες ηθοποιούς για να αποδώσουν καλύτερα τους χαρακτήρες της ταινίας και, ενώ έμεινε πιστός στα ιστορικά γεγονότα, επινόησε ένα δικό του φινάλε σύμφωνα με το οποίο στην Οδησσό οι ναύτες και οι στρατιώτες συμφιλιώνονται και το θωρηκτό Ποτέμκιν περνά νικητήριο ανάμεσα από το στόλο με την κόκκινη σημαία της Επανάστασης (κόκκινη πραγματικά γιατί ο Αϊζενστάιν φρόντισε να χρωματίσει το καρέ) να ανεμίζει στο κατάρτι.
«Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» που συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών στην ιστορία του κινηματογράφου είναι ένα «ρεσιτάλ» σκηνοθεσίας και μοντάζ που διδάσκεται σε όλες τις κινηματογραφικές σχολές του κόσμου, καθώς σ΄αυτήν ο Αϊζενστάιν, πέρα απ΄όλα τα άλλα, εισήγαγε επαναστατικές τεχνικές στην αφήγηση, όπως η ρεαλιστική (για τα δεδομένα της εποχής) περιγραφή των συγκρούσεων και η απεικόνιση των χαρακτήρων με τέτοιο τρόπο, ώστε ο θεατής να ταυτίζεται με τους εξεγερμένους. Εισηγήθηκε όμως και τη δημιουργία του περίφημου «Μοντάζ-ατραξιόν».
Η κορυφαία στιγμή του φιλμ θεωρείται το τέταρτο επεισόδιο με το μακελειό στα σκαλιά της Οδησσού, που έχει καταχωριστεί ως η καλύτερη σκηνή στην ιστορία του κινηματογράφου. Έχει ως θέμα τη βία που άσκησαν οι άνδρες της Λευκής Φρουράς του Τσάρου εναντίον του λαού. Το διασκορπισμένο και πανικόβλητο πλήθος που κατεβαίνει τρέχοντας τα σκαλιά κι αμέσως μετά οι Λευκοφρουροί, που σχεδόν μηχανικά με στρατιωτικό βηματισμό, κατεβαίνουν πυροβολώντας, παρουσιάζονται από τον Αϊζενστάιν με εναλλαγές πλάνων, που συγκρούονται και αντιπαρατίθενται με μια ρυθμική θαυμαστής ακρίβειας και αποτελεσματικότητας.
Αυτή η σκηνή είναι το καλύτερο παράδειγμα της θεωρίας του Αϊζενστάιν περί μοντάζ. Είναι το λεγόμενο «ιδεολογικό μοντάζ» (Μοντάζ-ατραξιόν), η άμεση διαδοχή δύο κινηματογραφικών πλάνων, που πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να προκαλεί σοκ στον θεατή.
Πολλοί κατοπινοί σκηνοθέτες έχουν αποτίσει φόρο τιμής στη συγκεκριμένη σκηνή, όπως ο Μπράιαν Ντε Πάλμα («Οι Αδιάφθοροι»), Φράνσις Φορντ Κόπολα («Ο Νονός»), Τζορτζ Λούκας («Πόλεμος των Άστρων: Η εκδίκηση των Σιθ»), ενώ κάποιοι άλλοι βρήκαν την ευκαιρία να τη διακωμωδήσουν, όπως ο Γούντι Άλεν («Μπανάνες», «Ο Ειρηνοποιός»), Τζέρι Τζάκερ («Τρελές Σφαίρες 33 1/3») και Τέρι Γκίλιαμ («Μπραζίλ»).
Το «Θωρηκτό Ποτέμκιν» έκανε πρεμιέρα στη Μόσχα στις 21 Δεκεμβρίου 1925, χωρίς να σημειώσει τότε ιδιαίτερη επιτυχία.
Info
05 Ιουλίου 2017
ΗΡΩΔΕΙΟ – Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό: Από 12€ έως 35€, Φοιτητικό: 7€, ΑΜΕΑ/Ανέργων: 5€. Προπώληση Εισιτηρίων: http://tickets.greekfestival.gr ή 210 32 72 000, Κεντρικά Εκδοτήρια Φεστιβάλ Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου) Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα – Παρασκευή: 9:00 – 16:00, Σάββατο: 9:00 – 15:00
Πηγή : Tospirto