Home Θέατρο 8+1 σκηνικά που μαγνήτισαν το βλέμμα μας

8+1 σκηνικά που μαγνήτισαν το βλέμμα μας

0

Οι παραστάσεις που η σκηνογραφία «κλέβει» την παράσταση!

Η κυκλική διάταξη του χορού στον διθύραμβο, ο οποίος αποτελεί τον πρόγονο του αρχαίου δράματος, κατέχει ίσως τον πιο σημαντικό ρόλο, αμέσως μετά τη σκέψη (διάνοια) και το λόγο. Από την διάταξη αυτή γεννήθηκε ο χορός της αρχαίας τραγωδίας, ενώ στο κυκλικό αυτό σχήμα υπάκουσε και ο μετέπειτα χώρος της σκηνής. Σύμφωνα με την «Ποιητική» του Αριστοτέλη, η όψις περιλαμβάνεται μέσα στα έξι μέρη της τραγωδίας. Διευκρινίζει όμως ο Αριστοτέλης, ότι η σκηνογραφία της εποχής, και συγκεκριμένα, ο σκηνικός διάκοσμος, δεν έχει «καθόλου σχέση με την ουσία της ποιητικής τέχνης» (Αριστοτέλους, Ποιητική. Αθήνα: Κέδρος: 1982), προσπαθώντας έτσι να κάνει σαφές ότι η σκηνογραφία δε θα έπρεπε να υπερκαλύπτει το λόγο και την ποίηση. Ενδεχομένως, ο αρχαίος φιλόσοφος να προσπαθούσε να συνετίσει ή να περιορίσει τη χρήση της σκηνογραφίας, που δεν σχετιζόταν με την ποιητική τέχνη, όπως έγραψε, αλλά με την ψυχαγωγία.

Έχει όμως η σκηνογραφία τέτοια δύναμη, που θα μπορούσε να υπερκαλύψει με τα σκηνικά της επιτεύγματα την ποίηση των αρχαίων τραγικών; Η εξελικτική πορεία της σκηνογραφίας, από την Αρχαία Ελλάδα και ανά τους αιώνες έως σήμερα, δείχνει ότι η σκηνογραφία αποτελεί, σημαντικό και αναπόσπαστο κομμάτι της θεατρικής διαδικασίας. Πολύτιμο συνεργάτη της σκηνοθεσίας και, ενίοτε, ακόμα και πρωταγωνιστή. Η είσοδος του 20ού αιώνα έθεσε μάλιστα τη σκηνογραφία σε πρώτο πλάνο, καθώς ο ρεαλισμός και το θέατρο του Ερρίκου Ίψεν δημιούργησαν νέες απαιτήσεις. Στη συνέχεια, το φορμαλιστικό θέατρο της Ρωσίας, αλλά και της διχοτομημένης ανατολικής Γερμανίας, αύξησαν τις απαιτήσεις, ενώ παράλληλα αναβάθμισαν το ρόλο της σκηνογραφίας, μέσα από την εκτεταμένη χρήση εγκαταστάσεων (installations) και σκηνικών, τοποθετημένων σε μεγάλες αίθουσες, που δεν ήταν πάντα θεατρικές σκηνές. Τα τελευταία χρόνια και ειδικά στον 21ο αιώνα, η σκηνογραφία ανατέλλει ως απαραίτητος συντελεστής στο θεατρικό στερέωμα. Τα τεχνικά μέσα που διατίθενται, αλλά και η έμπνευση και δημιουργικότητα ανθρώπων καλλιεργημένων και σπουδαγμένων στο αντικείμενο αυτό, δημιουργεί μικρά καλλιτεχνικά αριστουργήματα επί σκηνής.

Από τους πρωτεργάτες σκηνογράφους, στον ελλαδικό χώρο, ο αυτοδίδακτος Κλεόβουλος Κλώνης, ο οποίος αποτέλεσε τον αποκλειστικό συνεργάτη του Εθνικού Θεάτρου, κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του θεάτρου, κατασκευάζοντας σκηνικά για πληθώρα παραστάσεων. Σύγχρονός του, ο Γιάννης Στεφανέλλης ασχολήθηκε με τη σκηνογραφία της Λυρικής Σκηνής. Ανάμεσα στους σύγχρονους του Κλώνη, συγκαταλέγεται ο Γιώργος Βακαλό, ο οποίος εργάστηκε και στο εξωτερικό, ενώ αρκετές ήταν και οι σκηνογραφικές δουλειές του για το Εθνικό Θέατρο. Στην επόμενη γενιά, συναντούμε ιδιαίτερα εμπνευσμένους και ιδιοφυείς σκηνογράφους, οι οποίοι τοποθέτησαν τη σκηνογραφία στο επίκεντρο του θεατρικού χάρτη, ενώ συχνά αποτέλεσαν το απαραίτητο μισό του σκηνοθέτη με τον οποίο συεργάστηκαν. Ανάμεσα τους, ο Γιώργος Πάτσας που συνεργάστηκε στενά με τον Σπύρο Ευαγγελάτο, αλλά και ο Διονύσης Φωτόπουλος ο οποίος μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη συνεργάστηκαν με τον Κάρολο Κουν. Ανάμεσα στους ζωγράφους, πλην του Τσαρούχη, που ασχολήθηκαν με τη σκηνογραφία και καθόρισαν, σημαντικά, τις τάσεις ήταν ακόμα, οι Γιάννης Μόραλης, Δημήτρης Μυταράς, Σπύρος Βασιλείου, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Αλέκος Φασιανός κα. Σύγχρονοι της γενιάς αυτής, οι Γιώργος Ζιάκας, Δαμιανός Ζαρίφης, Λαλούλα Χρυσικοπούλου, Κυριάκος Κατζουράκης, Σάββας Χαρατσίδης, Γιώργος Ασημακόπουλος, Απόστολος Βέττας, Ιωάννα Παπαντωνίου, Ρένα Γεωργιάδου, Βασίλης Βασιλειάδης, Ανδρέας Σαραντόπουλος, Ιωάννα Μανωλεδάκη, Μιχάλης Σδούγκος, Αγνή Ντούτση, Γιάννης Μετζικώφ, Λίλυ Πεζανού αλλά και ο Γιάννης Κόκκος (ο οποίος έκανε πολλές δουλειές στο Γαλλικό, κυρίως, θέατρο) κα.

Στη φετινή θεατρική Αθήνα είναι πολλά και εξαιρετικά ενδιαφέροντα τα σκηνικά, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, η σκηνογραφία κλέβει την παράσταση. Ενδεικτικά, σταχυολογήσαμε και σας αναφέρουμε αυτά που ξεχωρίσαμε:

«Ερωτευμένος Σαίξπηρ» του Ο. Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Ίδρυμα Ελληνικός Κόσμος. Τα σκηνικά του Μανόλη Παντελιδάκη κέρδισαν τις εντυπώσεις, καθώς αποτύπωναν με ρεαλισμό τα θεατρικά παρασκήνια, αλλά κατάφεραν επίσης να «μεταφέρουν» το θεατή στην αναγεννησιακή Αγγλία.
«Το Δείπνο» του Χέρμαν Κοχ σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ στο Σύγχρονο Θέατρο. Το εμπνευσμένο και πρωτότυπο σκηνικό του Μιχάλη Σαπλαούρα κλέβει τις εντυπώσεις στην πολυσυζητημένη παράσταση. Κομψό, λειτουργικό, μοναδικό τραβάει αναμφισβήτητα τα βλέμματα των θεατών.
Στον «Γυάλινο Κόσμο» που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Καραντζάς στο θέατρο της οδού Κεφαλληνίας, βλέπουμε μία από τις ωραιότερες δουλειές της Ελένης Μανωλοπούλου τα τελευταία χρόνια. Ενας λόφος από γυάλινα θραύσματα δεσπόζει στη σκηνή σε μια γλυπτική εγκατάσταση της Φαίδρας Οικονόμου.
«Ένα Φεγγάρι για τους καταραμένους» του Ευγένιου Ο’ Νιλ σε σκηνοθεσία Μαριλίτας Λαμπροπούλου στο Θέατρο Πορεία. Το σκηνικό που επιμελήθηκε η Νίκη Ψυχογιού είναι λειτουργικό, ενώ ταυτόχρονα αποδίδει επιτυχώς την ατμόσφαιρα του Αμερικάνικου Νότου
«Masterclass» του Τέρενς ΜακΝάλι σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου στο Δημήτρης Χορν. Το λιτό και ρεαλιστικό σκηνικό της Όλγας Μπρούμα κατάφερε να μας μεταφέρει σε μια αίθουσα ωδείου, ενώ παράλληλα, σε συνεργασία με το φωτισμό, συνετέλεσε στη δημιουργία μοναδικής ατμόσφαιρας στην παράσταση
«Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Τσαρλς Ντίκενς σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου στο Rex. Το ευφάνταστο και τόσο ιδιαίτερο σκηνικό της Τίνας Τζόκα αποτελεί ένα από τα ατού αυτής της παράστασης. Αυθύπαρκτο καλλιτεχνικό δημιούργημα, αποτελεί ένα μικρό κόσμημα επί σκηνής
«Η Κωμωδία των Παρεξηγήσεων» του Σαίξπηρ σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου στο θέατρο «Κατερίνα Βασιλάκου». Το ονειρικό και παιχνιδιάρικο σκηνικό της Εύας Μανιδάκη συμπορεύτηκε στη σκηνοθετική γραμμή, ενώ ξεχώρισε για την ιδιοφυία του και τη λειτουργικότητά του
«Τρεις Αδελφές» του Ά. Π. Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Δ. Ξανθόπουλου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Η σκηνική εγκατάσταση που έστησε στη σκηνή η Ελένη Μανωλοπούλου κέρδιζε τον θεατή με το άνοιγμα της αυλαίας
«Το πείραμα» της Ζέτης Φίτσιου σε σκηνοθεσία Ανδρέα Φλουράκη στο Μέγαρο Μουσικής. Την επιμέλεια της σκηνικής εγκατάστασης υπέγραψαν οι video art / Χριστόφορος Κώνστας, Χρήστος Μαγγανάς-Xsquare DesignLab κερδίζοντας απόλυτα τις εντυπώσεις μιας, κατά τα άλλα, ανιαρής παράστασης.

Τέλος, ανάμεσα στους ιδιαίτερα αξιόλογους σκηνογράφους, δουλειά των οποίων μπορούμε να παρακολουθήσουμε και στη θεατρική σεζόν που διανύουμε, είναι οι: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου στο «Γιούγκερμαν» του Μ. Καραγάτση σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου στο Πορεία, Γιώργος Γαβαλάς στο «Έγκλημα στο Όριεντ Εξπρές» της Α. Κρίστι σε σκηνοθεσία Αντώνη Καλογρίδη, Αθανασία Σμαραγδή με τριπλή παρουσία φέτος (στο «Βυσσινόκηπο» του Α. Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη στο Δημήτρης Χορν, στο «Συμβολαιογράφο» του Ραγκαβή σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια στο Χώρα και στις «Μάγισσες της Σμύρνης» της Μ. Μεϊμαρίδου στο Παλλάς), Λία Ασβεστά στο «Μπαμπά μην ξαναπεθάνεις Παρασκευή» των Α. Ρήγα-Δ. Αποστόλου στο Ριάλτο, Έρση Δρίνη στη «Λωξάντρα» της Μ. Ιορδανίδου σε σκηνοθεσία Σωτήρη Χατζάκη στο Βεάκη, Πάρις Μέξης στο «Ξύπνα Βασίλη» του Δ. Ψαθά σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη στο Εθνικό Θέατρο, Γιάννης Μουρίκης στα «6 μαθήματα χορού σε 6 εβδομάδες» του Ρ. Αλφιέρι σε σκηνοθεσία Δ. Παπαδόπουλου και «Κάθε Τρίτη με τον Μόρι» των J. Hatcher και Μ. Albom σε σκηνοθεσία Ν. Χανιωτάκη στο Ιλίσσια-Βολανάκης, Ευαγγελία Θεριανού «Φαρενάιτ 451» του Ρ. Μπράντμπερυ σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου στο Πόρτα, Χριστίνα Κωστέα στο «Θείο Βάνια» του Α. Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Γ. Κιμούλη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Διδώ Γκόγκου στο «Θείο Βάνια» του Ά. Τσέχωφ σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη στο ΚΕΤ.

Πηγή : Tospirto