Η βραβευμένη, πρώτη μικρού μήκους ταινία του χιώτη, Νίκου Αυγουστίδη, μιλά για την μνήμη και την προσφυγιά.
Η εικόνα είναι ειδυλλιακή: μια υπέροχη ελληνική παραλία, κρυστάλλινα νερά, ανέμελοι λουόμενοι, ξένοιαστες βουτιές στα νερά του Αιγαίου. Ένα ξανθό κοριτσάκι βάζει με αγάπη αντιηλιακό στην μητέρα του. Η μητέρα του γελά. Την τρυφερή σκηνή παρακολουθεί μισοκρυμμένο ένα μελαμψό προσφυγάκι. Είναι πεινασμένο και μόνο.
Ξάφνου ακούγονται κραυγές. Το τοπίο αλλάζει και ο κάθετος κίτρινος βράχος που ορθώνεται επιβλητικός πάνω από την παραλία φαντάζει απειλητικός. Η θάλασσα αρχίζει να ξεβράζει πτώματα. Το αγοράκι πανικόβλητο ψάχνει στην ακροθαλασσιά να βρει τη μητέρα του. Την βρίσκει, αλλά αυτή δεν αντιδρά. Το κοριτσάκι και η μαμά του βρίσκονται σε κατάσταση σοκ. Το αγοράκι μάταια ζητά βοήθεια –όλοι ασχολούνται ήδη με κάποιον άλλο πνιγμένο. Ανήμπορο κάνει το μόνο που μπορεί για να φροντίσει την μητέρα του. Την αλείφει με αντιηλιακό νομίζοντας πως έτσι θα την επαναφέρει στη ζωή….
Αυτή είναι η συγκλονιστική ιστορία του «Ummi», μια από τις ταινίες που διαγωνίστηκαν φέτος στο Φεστιβάλ Δράμας. Γυρίστηκε στην Χίο, στα Μαύρα Βόλια, από τον χιώτη σκηνοθέτη Νίκο Αυγουστίδη, που απέσπασε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη Ντίνος Κατσουρίδης. Πρόκειται για την πρώτη ταινία του 39χρονου μικρομηκά, που έζησε για πολλά χρόνια στην Πράγα, σπουδάζοντας ιατρική και δουλεύοντας ως ξεναγός, για να εγκαταλείψει τα πάντα και να επιστρέψει στην Ελλάδα προκειμένου να ακολουθήσει το παιδικό του όνειρο: να γίνει σκηνοθέτης.
Όπως μας είπε, το σενάριο αυτό το είχε γράψει πριν δύο χρόνια: «Το πρόβλημα με το προσφυγικό στα νησιά του Αιγαίου ήταν ήδη υπαρκτό. Υπήρχαν ήδη τραγικά κρούσματα, κι ας μην ήταν τόσο γνωστά όσο σήμερα. Για παράδειγμα, σε μια γειτονική παραλία στην Χίο, ξεβράστηκε μισοφαγωμένο το πτώμα ενός κοριτσιού που οι γονείς της είχαν χάσει 7-8 μήνες πριν όταν είχε βουλιάξει η βάρκα τους…» Η οργάνωση «Λάθρα», ομάδα που βοηθούσε ήδη από τότε πρόσφυγες είχε πολλές τέτοιες ιστορίες να διηγηθεί. «Όπως αυτή μιας οικογένειας που κατάφερε με τα πολλά να φτάσει στην Σάμο και βρήκε καταφύγιο σε μια παραλία. Όμως πεινούσαν και ο πατέρας βγήκε να αναζητήσει βοήθεια. Τον συνέλαβαν, αλλά λόγω γλώσσας ήταν αδύνατον να συνεννοηθεί μαζί τους κι έτσι τον πήγαν στην Αθήνα. Η οικογένειά του έμεινε πίσω και στη φωτιά που ξέσπασε τότε στο νησί, κάηκαν όλοι ζωντανοί. Σήμερα κυκλοφορεί στην Αθήνα, στο κέντρο μεταναστών στην Τσαμαδού σαν ζωντανός νεκρός».
Ο ίδιος δεν ενδιαφέρθηκε να κάνει «ένα προσφυγικό action movie. Mε ενδιέφερε το μετά αυτού του παιδιού. Από την στιγμή που φτάνει στα ελληνικά παράλια. Αναρωτιόμουν: εγώ αν ήμουν 5-6 χρονών και με άρπαζαν από εκεί που έπαιζα όλη μου τη ζωή, και με πέταγαν σε ένα ξένο μέρος, τι θα έκανα; Πώς θα ένοιωθα; Και βέβαια η σχέση με την μητέρα είναι καθοριστική αφού μητέρα ίσον μνήμη. Στην ουσία η πατρίδα μας είναι όπου βρίσκεται η μητέρα μας».
Στο «Ummi», μια παραγωγή της Marni Films, η όμορφη παραλία της Χίου λειτουργεί με διττό τρόπο: «δημιουργεί τις γλυκές μνήμες του καλοκαιριού για τα παιδιά που κάνουν μπάνιο με τους γονείς της αλλά στο προσφυγάκι δημιουργεί εντελώς αντίθετες, εφιαλτικές μνήμες».
Πώς του ήρθε αλήθεια η ιδέα για το αντιηλιακό; «Ήθελα το κοριτσάκι να κάνει πράγματα που θα κάνουν τη μαμά του να γελάει και δοκιμάσαμε διάφορα. Είδαμε πως με το αντιηλιακό η μητέρα γαργαλιόταν. Σκέφτηκα πως ήταν η μαγική κρέμα που τα λύνει όλα…».
Η παχουλή μαμά της ταινίας παραπέμπει στην ελληνίδα μαμά των παιδικών μας αναμνήσεων: που κυνηγάει παραδοσιακά ένα παιδί με το τάπερ της. «Ο φόβος που δείχνει όταν ξεβράζονται τα πτώματα, δεν είναι ρατσισμός. Παραλύει…».
Μετά από όλ’ αυτά ποια εκτιμά πως θα είναι η πορεία αυτού του παιδιού; «Υπάρχει μια αισιόδοξη στιγμή κάπου στην μέση της ταινίας: όταν τα παιδιά συναντιούνται, και χωρίς να μπορούν να συνεννοηθούν τελικά συνειδητοποιούμε πως μιλούν την ίδια γλώσσα. Με αυτήν την έννοια υπάρχει μια αισιοδοξία στην ταινία….».
Πώς θα απαντούσε αν κάποιος του έλεγε πως με την ταινία του εκβιάζει την συγκίνηση; «Αυτό που δείχνω είναι η πραγματικότητα. Θα εκβίαζα την συγκίνηση αν το έκανα μελόδραμα, αν έβαζα βιολιά να παίζουν καθώς το πτώμα της μητέρας ξεβράζεται στην ακτή. Προσέγγισα το γεγονός τη στιγμή που βομβαρδιζόμασταν από σχετικές ειδήσεις. Που βλέπουμε συνεχώς πνιγμένους σε ερασιτεχνικές λήψεις. Και οι εικόνες των νεκρών παιδιών γίνονται σλόγκαν εμπορικότητας: διογκώνονται και στο τέλος διαλύονται. Σε κάνουν προς στιγμήν να νοιώθεις πως ως πολίτης έκανες το καθήκον σου, πως λυπήθηκες. Και ύστερα;».
Ως Χιώτης πως βλέπει τις αντιδράσεις των κατοίκων απέναντι σε όλα αυτά; «Υπάρχουν και κάποιες ακραίες ρατσιστικές συμπεριφορές, αλλά αυτές είναι λίγες. Αυτοι κραυγάζουν, οι άλλοι που θα περιθάλψουν ένα παιδάκι, μια οικογένεια δεν θα φωνάξουν, έχουν μια εσωτερική ευγένεια. Οι ακραίοι ακούγονται, είναι αυτοί που εκμεταλλεύονται τον φόβο του άλλου. Είδα πρώην συμμαθητές μου να είναι σήμερα σε τέτοιες ομάδες Ακόμα πιστεύω ότι υπάρχει περιθώριο να αλλάξουν σκέψη. Ίσως αν κάτι τους συγκινήσει…».
Ο τρόπος που κατάφερε ο Νίκος Αυγουστίδης να χρηματοδοτήσει την ταινία του είναι ενδεικτικός του πώς γίνονται σήμερα οι μικρού μήκους ταινίες στην Ελλάδα. Με περίσσευμα ψυχής δηλαδή: «Για να κάνω την ταινία έβαλα δύο μισθούς Χριστουγέννων από τη δουλειά μου στην Πράγα ως ξεναγός. Ο πατέρας μου έβαλε λίγα χρήματα από την σύνταξή του και η μαμά μου πούλησε κάτι ελιές που είχαμε στην Χίο. Ευτυχώς η Marni Films έστησε όλη την παραγωγή, και εκ των υστέρων μπήκε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου με ένα ποσό και ελάφρυνε λίγο τον πόνο από την απώλεια των λιόδεντρων!».
Τον μικρό Μοχάμεντ τον βρήκε κάνοντας επίμονο κάστινγκ. «Είχα στηθεί έξω από νηπιαγωγεία και έβλεπα παιδάκια –τόσο ώστε άρχισαν να με κοιτούν καχύποπτα και βέβαια αναγκαζόμουν να τους εξηγήσω…».
Α, και κάτι άλλο: «Ummi» στα αραβικά σημαίνει «μάνα μου».
ΠΗΓΗ :TOSPIRTO.NET
