«Αν βάλεις τον εαυτό σου σε ένα θώκο χάθηκες. Κάθε φορά πρέπει να μηδενίζεις».
Μωβ. Πράσινο. Πορτοκαλί. Τα χρώματα διαπλέκονται -χωρίς σημεία στίξης- στο μεγάλο τραπέζι που διακοσμεί το φουαγιέ του θεάτρου Πόρτα. Στις ίδιες αποχρώσεις βαμμένες κι οι πόρτες που οδηγούν στην πλατεία. Κι όπως το σκοτάδι στην πόλη έχει πέσει κι ο φωτισμός της εισόδου είναι χαμηλωμένος, φέγγουν όλα τους σαν λάμπες από κάτι γιορτινό. Μπορεί να φταίει η συναισθηματική ένταση με την οποία βλέπεις την επόμενη μέρα ενός ιστορικού θεάτρου να σε καλωσορίζει. Μπορεί πάλι, αυτός ο χώρος να γιορτάζει όχι μόνο την ιστορία, αλλά και το μέλλον του. Ο Θωμάς Μοσχόπουλος, ο άνθρωπος που ανήκει και στις δύο αυτές εποχές του «Πόρτα» είναι εκεί, καθισμένος στο πολύχρωμο τραπέζι και σε περιμένει, όχι τόσο σαν καλλιτεχνικός διευθυντής της, αλλά κυρίως για να αφηγηθεί ιστορίες που θυμάται και θα ήθελε να ζήσει. Στο «Πόρτα» πάντα.
Ποια είναι η πρώτη εικόνα που σας έρχεται στο μυαλό από το «Πόρτα»;
Τριάντα χρόνια πριν. Είμαι φοιτητής του ΚΘΒΕ και κατεβαίνω στην Αθήνα για να δω παραστάσεις. Εχω ακούσει πολλά για τους «Ψύλλους στ’ αυτιά» κι όταν έρχομαι εδώ, γίνεται πράγματι χαμός. Οι ουρές του κόσμου φτάνουν μέχρι τη λεωφόρο. Κάποια στιγμή είμαι στο ταμείο, αλλά το τελευταίο εισιτήριο έχει μόλις πουληθεί. Τελικά, είδα την παράσταση όταν ανέβηκε λόγω επιτυχίας στη Θεσσαλονίκη.
Τι κρατάτε από τα πρώτα χρόνια συνεργασίας με την Ξένια Καλογεροπούλου;
Τις εποχές που γράφαμε μαζί. Ζήσαμε πολύ ωραίες στιγμές συντονισμού ώστε πλέον όταν διαβάζω τα έργα μας, δεν θυμάμαι ποια ατάκα είναι δική της και ποια δική μου. Υπήρχε κάτι πολύ ζωντανό, πολύ τρυφερό που μας έδεσε τόσο ώστε δεν ξέρω αν συμβαίνει σε οικογενειακή κατάσταση. Κατά τα άλλα έχω περάσει και πολύ ζόρικα στο «Πόρτα». Θυμάμαι να ανεβαίνει δική μου παράσταση με μεγάλη επιτυχία κι εγώ να κρύβομαι στα καμαρίνια και στο ηλεκτρολογείο γιατί φοβόμουν να αντιμετωπίσω τον κόσμο. Να τρέμω μπροστά στα «συγχαρητήρια». Μου πήρε πολύ χρόνο να καταλάβω πόσο αλαζονικό ήταν αυτό.
Τι θυμάστε από την περίοδο που ήσασταν νέος σκηνοθέτης;
Ότι αισθανόμουν μεγάλος! Δεν πρόλαβα στη ζωή μου να είμαι νέος, ανέμελος. Ημουν πάντοτε μικρομέγαλος. Στα 25 μου, όταν έκανα την πρώτη μου σκηνοθεσία στο ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας, νόμιζα πως είχα καθυστερήσει. Υπήρξα ένα πλάσμα που, μάλλον, θα αντιπαθούσα αν το γνώριζα τώρα. Θα του έλεγα «ηρέμησε πουλάκι μου, μη χτυπιέσαι». Ευτυχώς η ζωή μού τα γύρισε ανάποδα. Τώρα, είμαι στη φάση που δεν περιμένω κάτι. Μόνο η καθημερινή σκέψη του θανάτου σε αναγκάζει να είσαι καλά. Αυτό το αντάλλαγμα σου δίνει η φύση μεγαλώνοντας: Αποκτάς μια αίσθηση του παρόντος, δεν βιάζεσαι όπως όταν είσαι νέος. Όπως λέει κι ένας Θιβετιανός μοναχός, «μα γιατί αγχωνόμαστε; Όλοι θα πεθάνουμε με επιτυχία»!
Όμως τώρα είστε εσείς που δίνετε ευκαιρίες σε νέους.
Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Κι αυτό έπρεπε να κάνει ολόκληρη η χώρα… Ξέρετε τι υπευθυνότητα συνάντησα σε παιδιά 25 χρονών που δεν έχω βρει στους 45άρηδες; Βέβαια, οι νέοι δεν είναι καλοί απλώς επειδή είναι νέοι• αλλά επειδή έχουν φρεσκάδα σκέψης. Φυσικά υπάρχουν και εκείνοι που είναι πολύ πιο… μπίχλες από καλλιτέχνες με τα διπλάσια χρόνια τους. Θέλω να πω ότι η νεότητα δεν είναι ηλικιακή. Σ’ αυτή τη χώρα πιάνουμε ταβάνι από πολύ νωρίς. Αν σκεφτόμουν έτσι, στα 39 μου έχοντας κάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες θα έπρεπε να πίστευα ότι κάπου έφτασα• κολοκύθια τούμπανα! Αν βάλεις τον εαυτό σου σε ένα θώκο χάθηκες. Κάθε φορά πρέπει να μηδενίζεις.
Υπάρχει κάτι που αναγνωρίζετε στον εαυτό σας;
Με νοιάζουν πολύ οι άνθρωποι. Ό,τι κι αν έχω, θέλω να το μοιράζομαι κι αυτό πολλές φορές είναι κακό. Αναγνωρίζω λοιπόν στον εαυτό μου ότι κάνω το καλύτερο που μπορώ. Επίσης ότι δεν έχω δεύτερες σκέψεις• αυτό που σκέφτομαι το λέω και το δείχνω.
Υπό αυτές τις συνθήκες πώς μοιάζει το πρώτο διάστημα λειτουργίας ενός αυτοδιαχειριζόμενου θεάτρου;
Είναι τόσα τα ζητήματα που έχεις να λύσεις, ώστε δεν έχεις την πολυτέλεια να αγχωθείς. Συνειδητοποίησα πάντως ότι οι καλλιτέχνες ζούμε δράματα εκεί που δεν υπάρχουν• κι επίσης ότι χρειαζόμαστε πολύ δρόμο για να αποκτήσουμε αυτό που λέγεται επαγγελματισμός και ωριμότητα. Το τελευταίο διάστημα έχω γνωρίσει ανθρώπους με ενθουσιασμό ο οποίος δεν αντιστοιχεί στο πρακτικό μέρος της δουλειάς, κι άλλους που ο ενθουσιασμός τους έχει αντίκρισμα. Είναι πάρα πολύ συγκινητικό ότι πολύ νέοι αλλά και πιο έμπειροι άνθρωποι έχουν τρομερή όρεξη στο να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο είχαμε μάθει τα πράγματα να δουλεύουν. Προχθές ας πούμε, αλλάζαμε με μια ομάδα παιδιών το σκηνικό – κάναμε χειρωνακτική δουλειά δηλαδή – και σκεφτόμουν πόσοι θα καταδέχονταν να το κάνουν αυτό. Κι όμως, το θέατρο πια δεν είναι μια κατάσταση σαν του «Βυσσινόκηπου»: Δεν έχει νόημα να θρηνείς για τα παλιά κι όποιος δεν προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, θα τον ξεπεράσει η εποχή του. Σήμερα επιβεβαιώνονται οι παλιές ιστορίες για τους εργάτες του θεάτρου που νοιάζονται για το σύνολο πέρα από τον εαυτό τους.
Αισθάνεστε λοιπόν, πως συμμετέχετε σε κάτι από το μέλλον του ελληνικού θεάτρου;
Κι αυτό επί του αποτελέσματος θα κριθεί. Αν δεν επιτύχει το πείραμα, δεν θα υπάρξει μέλλον. Αν πετύχει, θα μπορέσουμε να μιλήσουμε γι’ αυτό. Μια ζαριά είναι. Στο μεταξύ, είναι πολλά τα ζητήματα που πρέπει να αλλάξουν στην πολιτική μας παιδεία στο θέατρο. Πραγματικά πιστεύω πως μόνο σε μικρές κοινότητες μπορείς να καταλάβεις και να αναπτύξεις πολιτική συνείδηση. Ανήκω σε μια γενιά βαθιά απολιτική, κακομαθημένη και ομολογώ πως οι άνθρωποι που είχαν πολύ έντονη παρουσία θεωρητικής πολιτικολογίας είναι αυτοί που τώρα έχουν τη λιγότερη πρακτική. Κάτι που αφενός με διασκεδάζει βαθιά κι αφετέρου ξεκαθαρίζει πολλά πράγματα.
Φοβάστε μήπως γίνετε «στόχος» για τη θεατρική πιάτσα που επιμένει να λειτουργεί συντηρητικά;
Καθετί το καινούριο δέχεται κριτική. Κι εδώ που τα λέμε απέναντι σε τι δεν έχει κριτική στάση η πιάτσα; Οι άνθρωποι δεν αντέχουμε την επιτυχία – ούτε τη δική μας, ούτε των άλλων. Γιατί μας ξεβολεύει. Ξέρω πως αν το «Πόρτα» πετύχει, θα έχουμε περισσότερους εχθρούς παρά φίλους.
Πώς έχετε καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα;
Θα σας φέρω ένα παράδειγμα: Την εποχή του «Αμόρε» ο ίδιος άνθρωπος για την ίδια παράσταση που εγώ σκηνοθετούσα έγραψε την πρώτη σεζόν μια κριτική-θάψιμο και την επόμενη μια κριτική-ύμνο. Θέλω να πω πως μπορώ να μυριστώ πότε ανεβαίνουν οι μετοχές κάποιου και πότε πέφτουν. Δεν πιστεύω στην αντικειμενικότητα κανενός. Και στο «Πόρτα» η πιο αντικειμενική επιβεβαίωση θα είναι αν τα βγάλουμε πέρα με τα εισιτήρια.
Μέχρι τώρα, είχατε συγκινητικά περιστατικά προσφοράς;
Πάρα πολλά. Ανοίξαμε, ας πούμε, ξαφνικά ένα πακέτο συνδρομών και την πρώτη κιόλας ημέρα υπήρξαν άνθρωποι που το αγόρασαν.
Κι από την άλλη…
Από την άλλη υπήρξαν άνθρωποι να μας δηλώσουν τον ενθουσιασμό τους που ανοίγαμε ξανά, αλλά κανείς για να μας δηλώσει τη στενοχώρια του όταν κλείναμε. Πολλές φορές αισθάνομαι ότι σε πλησιάζουν άνθρωποι ελπίζοντας να πάρουν κάτι από αυτό που ενδεχομένως θα προκύψει.
Έχετε δηλαδή δεχθεί ύποπτες χειρονομίες βοήθειας;
Βέβαια! Διάφοροι επιχειρηματίες αποφάσισαν ότι ήθελαν να μας βοηθήσουν, αλλά ευτυχώς δεν θέλαμε εμείς…
Υπήρξαν καλλιτέχνες που αρνήθηκαν να έρθουν;
Όχι τόσο ηθοποιοί, όσο σκηνοθέτες. Φοβήθηκαν, ήθελαν την ασφάλειά τους.
Αν σας έλεγα να εντοπίσετε μία προτεραιότητα από τις δεκάδες που προκύπτουν καθημερινά στο «Πόρτα», ποια θα ήταν;
Η ισορροπία και η λειτουργικότητα στα πράγματα. Να είμαστε ανοιχτοί επικοινωνιακά σε σχέση με αυτό που θέλουμε να πούμε. Κουράστηκα με τους καλλιτέχνες που θέλουν να εκφραστούν αλλά όχι να επικοινωνήσουν. Αυτό είναι σύμπτωμα ναρκισσισμού, αυτισμού και φόβου.
Τα οποία εσείς πώς τα αντιμετωπίζετε;
Να φέρω ένα παράδειγμα: Χθες ανέλαβα ρόλο ξεναγού σε ένα πρόγραμμα υποδοχής σχολείων που έχουμε δημιουργήσει, γιατί μια κοπέλα αρρώστησε. Ομολογώ ότι ποτέ δεν φανταζόμουν τον εαυτό μου να το κάνει. Παρά το ότι δούλευα σε χώρους που συμμετείχα στον καθορισμό του πλαισίου, πάντα υπήρχε κάποιος για να ζητήσω την ευθύνη.
Εν ολίγοις η εμπειρία του «Αμόρε» εξαργυρώνεται στο «Πόρτα».
Ναι, πολύ. Και με τα θετικά και τα αρνητικά της. Ομολογώ – και το είπα και στον ίδιο τον Γιάννη Χουβαρδά – πως σκέφτομαι συνέχεια τα λόγια του. Ακόμα και θέσεις που τότε θεωρούσα απόλυτες, τώρα τις καταλαβαίνω.
Σε ένα χρόνο από τώρα γιατί θα θέλατε να συζητάμε;
Για τη δυνατότητα συνέχισης αυτού του εγχειρήματος. Να κάνουμε έναν απολογισμό λαθών που πρέπει να διορθωθούν και να αλλάξουν. Να μιλάμε για μια δυναμική εξέλιξης του «Πόρτα». Γιατί αν βρούμε συνταγή επιτυχίας, καταστραφήκαμε. Αν όμως μπορούμε να έχουμε την τωρινή όρεξη, να έχω σε προσωπικό επίπεδο την άνεση να παίρνω τα ρίσκα μου και να επιβιώνω, θα είμαι πολύ χαρούμενος. Θέλω να μπορώ να ονειρεύομαι κι όχι να ονειροβατώ. Να κάνω πρόβες πτήσης κι όχι να πετάω. Κι αυτό είναι το περισσότερο που μπορώ να περιμένω γενικότερα από τη ζωή.
Πηγή : Tospirto