«Θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρχει κάποιος συνετός Δαίδαλος σ΄αυτό τον τόπο».
Λέγεται Αλέξανδρος Ελεφάντης αλλά ουδεμία σχέση έχει με τον αξέχαστο διανοητή της Αριστεράς. Είναι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος αν και ιδιαιτέρως ευτραφής. Ουσιαστικά «είναι ένα σκυλί που του έχουν δέσει στην ουρά ένα ντενεκέ και δέχεται τον σκληρό ρατσισμό ανθρώπων που τον αντιμετωπίζουν ως διαφορετικό. Κι εκείνος για να ξεφύγει απ΄όλο αυτό, φαντασιώνεται ότι είναι χρήσιμος. Ότι τον ζητούν οι Αμερικανοί και κάνει καριέρα στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ…».
Τι είναι όλο αυτό το λίγο σουρεαλιστικό σκηνικό; Είναι ο καμβάς μίας καινούριας κωμωδίας που έρχεται από το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας με την υπογραφή του Καβαλιώτη συγγραφέα Θόδωρου Θεοδωρίδη. Το πρώτο θεατρικό του Θεοδωρίδη ανέβηκε πρώτα υπό μορφή αναλογίου. Και τώρα με τη σκηνοθετική υπογραφή του (και καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας) Θοδωρή Γκόνη και με τον Δημήτρη Πιατά ιδανικό στον κεντρικό ρόλο, εγκαθίσταται στην Αθηναϊδα για λίγες παραστάσεις (από την ερχόμενη Δευτέρα και μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου).
O «Iσορροπιστής αεροσκαφών» έχει και άλλη μία ιδιότητα πέρα από την αυτονόητη. Είναι ένα έργο τοπικό και χειροποίητο κατά μία έννοια! Γεννήθηκε μάλιστα ως ιδέα ένα πρωινό σ΄ένα καφέ της Καβάλας. «Ο Θεοδωρίδης που είναι και ο ίδιος ευτραφής», μας εξηγεί ο Θοδωρής Γκόνης, «έχει ένα στέκι, ένα καφέ στην Καβάλα. Ένα πρωί που πίναμε καφέ, μου διηγήθηκε αυτή την ιστορία. Ότι όταν ήταν υπεύθυνος Τύπου στην ποδοσφαιρική ομάδα της Καβάλας, ταξίδευαν κάποια φορά προς την Κρήτη μ΄ένα πολύ μικρό αεροπλάνο. Ο καιρός όμως ήταν πολύ κακός και στη διάρκεια της πτήσης το αεροπλάνο μπαλαντζάριζε. Και τότε η αεροσυνοδός τον παρακάλεσε να αλλάξει θέση! Κι έτσι όπως μου διηγιόταν αυτή την ιστορία γελώντας, του λέω «ρε συ, είσαι ισορροπιστής αεροσκαφών! Γιατί δεν το κάνεις όλο αυτό θεατρικό έργο;». Και έτσι έγινε.
Η ιστορία αυτή, πέρα από χαριτωμένη, είναι κι εξαιρετικά ενδεικτική των προθέσεων που είχε εξαρχής ο Γκόνης στο ΔΗΠΕΘΕ: να αξιοποιήσει το εγχώριο δυναμικό, να εμπλέξει την τοπική κοινωνία στη διαδικασία δημιουργίας της Τέχνης. Αυτό ήταν το μυστικό της επιτυχίας του που επιβεβαιώνεται όχι μόνο μέσω δεκάδων αξιόλογων «πρωτογενών» παραγωγών, αλλά και μίας ισχυροποιημένης σχέσης με τον τόπο. Δεν είναι τυχαίο ότι η θητεία του στο ΔΗΠΕΘΕ ανανεώθηκε πέρυσι.
Ο τίτλος «Iσορροπιστής αεροσκαφών» περιλαμβάνει μια παραδοξότητα…
Μα ο Θεοδωρίδης παίζει ουσιαστικά με τον πόνο του. Μου αρέσουν οι άνθρωποι που παίζουν με τον πόνο τους.
Η μικρή προϊστορία της δημιουργίας αυτής της κωμωδίας είναι ενδεικτική της απευθείας σχέσης που έχετε με την τοπική κοινωνία, προφανώς…
Η συγκεκριμένη πάντως είναι πράγματι μία κωμωδία τοπικής καλλιέργειας: Γεννήθηκε στην Καβάλα για το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, πράγμα που εμένα μου αρέσει ούτως ή άλλως. Μου αρέσει η περιορισμένη τοπική καλλιέργεια. Πώς είναι το κρασί «Βιβλία Χώρα» που το βρίσκεις ακόμα και στο Μόναχο; Κάπως έτσι. Μου αρέσει η τοπική καλλιέργεια που μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς να αποκόπτεται από τις ρίζες της. Για μένα αυτός είναι κι ο ορισμός του θεάτρου…
Την «τοπική καλλιέργεια» την εφαρμόσατε εξαρχής στο ΔΗΠΕΘΕ κι έκτοτε την επιδιώκετε…
Χωρίς να υποτιμώ καθόλου την «ρίζα» και την «πηγή» γιατί αλλιώς δεν έχει νόημα να έχεις ένα θέατρο στην περιφέρεια. Τώρα καταλαβαίνω κι εγώ αυτό το λάθος που γίνεται στην Αθήνα: Πολλοί ικανοί σκηνοθέτες και ηθοποιοί αυτοπεριορίζονται, προκειμένου να είναι εφάμιλλοι του ξένου θεάτρου. Γι αυτό βλέπεις παραστάσεις που όλη η έννοια τους είναι να είναι εφάμιλλες των ξένων παραστάσεων. Παραστάσεις που έχουν σπουδαίους συντελεστές αλλά κομμένη ρίζα: δε διακρίνεις αν δημιουργήθηκαν στο Βερολίνο ή στην Αθήνα.
Αλλά «διεθνές στην τέχνη δεν μπορεί παρά να είναι ό,τι κοιτάει στον τόπο του», είχε πει περίπου ο Τζόναθαν Κόουπ…
Εμένα μου αρέσει κι αυτός ο ορισμός: Παράσταση περιορισμένης τοπικής καλλιέργειας με δυνατότητα να αναπτυχθεί σε ευρύτερες περιοχές. Πώς ο Πιατσόλα π.χ. έπαιζε κάποτε ένα τάνγκο στην Αργεντινή κι αυτό έγινε τελικώς διεθνές; Μαθαίνω όμως και το άλλο αυτό τον καιρό: Ότι η τέχνη δεν προχωράει, εξελίσσεται. Γιατί δεν είναι δυνατόν να αποκόπτεται από τη ρίζα της.
Τοπική καλλιέργεια εφαρμόζετε λοιπόν στο ΔΗΠΕΘΕ…
Με αίτημα να δούμε πώς αυτό μπορεί να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί.
Τα τελευταία χρόνια παραμένετε περιφερειακός (ανανεώθηκε μάλιστα η θητεία σας τον Οκτώβριο του 2015) και γι αυτό κεντρικός…
Θεωρώ ότι σε τέτοιους χώρους, λειτουργεί κάποιος πολιτικά κατά μία έννοια, βάζοντας πάντοτε ένα αίτημα ποιότητας. Εκεί πέρα η μεγάλη δυσκολία δεν είναι τόσο αν έχεις χρήματα. Σε κουράζουν μικρά, δευτερότερα πράγματα, που μπλέκουν στα πόδια σου. Και γι αυτά θέλεις μία βοήθεια από τον πολιτικό σου προϊστάμενο. Οφείλω λοιπόν να πω ότι ευτυχώς στην Καβάλα υπάρχει αυτό τον καιρό μία δήμαρχος που πραγματικά ήταν έκπληξη για μένα. Ανανέωσε τη θητεία μου, τη θητεία ενός ανθρώπου που δεν ήταν δική της επιλογή, αλλά επιλογή της προηγούμενης δημοτικής αρχής που υποστηριζόταν από ένα άλλο κόμμα. Απόρησα κι εγώ-γιατί είχα ετοιμάσει τα πράγματά μου, βέβαιος ότι θα φύγω. Εμείς εξάλλου τον γάιδαρό μας δεν τον δέσαμε ποτέ. Μου αρέσει πολύ αυτό: Ο δικός μας γάιδαρος είναι λυμένος! Γιατί στην τέχνη δεν μπορεί να «δένεις τον γάιδαρό σου». Το αντίθετο χρειάζεται να κάνεις. Γιατί ψάχνοντας το γάιδαρό σου στους αγρούς, κάτι θα βρεις από εσένα…
Βέβαια κι εσείς έχετε υπερβεί τα στερεότυπα καθήκοντα του καλλιτεχνικού διευθυντή. Έβλεπα το φετινό σας ρεπερτόριο: μου έκαναν εντύπωση π.χ. πράγματα όπως η ανάγνωση ποιημάτων του Αναγνωστάκη από την Όλια Λαζαρίδου, με συνοδεία μουσικής του Μπάμπη Παπαδόπουλου. Ή Βιζυηνός στην παιδική σκηνή…
Θα σας πω κάτι που λέει ο Τσαρούχης «έπαρση πρέπει να έχει μόνο η σημαία». Αλλά ναι, είμαι περήφανος. Κι έχω συγκινηθεί πολλές φορές. Όταν π.χ. έβλεπα πριν μερικά χρόνια τα μπάνερ για την εκδήλωση-αφιέρωμα στη Μάτση Χατζηλαζάρου να κυματίζουν σ΄όλη την Καβάλα, ήμουν τόσο χαρούμενος που έλεγα μέσα μου πώς ό,τι κι αν μας κάνουν διάφοροι πολιτικάντηδες, εμείς θα προχωράμε. Και ακριβώς αυτό προσπαθούμε. Το φετινό καλοκαίρι θα είναι π.χ. αφιερωμένο στο Σεφέρη. Και οι εκδηλώσεις θα έχουν τίτλο «Γιώργος Σεφέρης-Χορηγός αισιοδοξίας», από μία φράση που προέρχεται από ένα κείμενο του Κωστή Σκαλιώρα στο Βήμα το 1971, όταν πέθανε ο Σεφέρης. Είναι και μία μικρή απόδοση τιμής στον Σκαλιώρα…
Φέτος ανεβάζετε ανάμεσα σε πολλά άλλα, και την «Πανωραία» του Νάσου Βαγενά…
Είναι ένα ανέκδοτο κείμενό του και επίσης τοπικό κατά μία έννοια-αλλά οικουμενικής ανάπτυξης: Ο Βαγενάς έζησε στη Δράμα μέχρι τα 14 του χρόνια…
Όλα αυτά είναι πολύ ωραία. Και παρόλα αυτά έχετε αναγκαστεί κάποιες φορές να υποχωρήσετε σε ορισμένα γούστα;
Έχω υποχωρήσει ελάχιστα και καθόλου κομψά! Υποχωρούσα πάντα γκαρίζοντας. Δεν έχω ταλέντο πολιτικού. Ευτυχώς! Δηλαδή βλέπω ότι άλλοι έχουν τέτοιο ταλέντο και ξέρουν να ελίσσονται. Εγώ νόμιζα πάντα ότι έφτιαχνα Δούρειους Ίππους και στη συνέχεια αντιλαμβανόμουν ότι δεν ήταν ίπποι αλλά…γαϊδούρια. Δούρεια Γαϊδούρια! Γελάω μόνος μου και θυμάμαι εκείνο το ποίημα του Παπαντωνίου: «Στο λιβάδι ξεχασμένος, ένας γάιδαρος βοσκούσε, τίποτ΄άλλο δε ζητούσε, ο καημένος…»
Η οικονομική κρίση σας έχει επηρεάσει;
Προφανώς! Το ΥΠΠΟ δίνει τα ελάχιστα, 45.000 ευρώ. Βεβαίως ο Δήμος Καβάλας στηρίζει το ΔΗΠΕΘΕ. Δίνει δηλαδή 250.000 ευρώ. Αν έδινε άλλα τόσα το ΥΠΠΟ ή η Περιφέρεια θα κάναμε υπέροχα πράγματα. Αλλά δεν μου αρέσει και να γκρινιάζω. Διαφορετικά θα πρέπει να πάω σπίτι μου…
Υπήρξε μία φήμη ότι σχεδιάζεται περιορισμός του αριθμού των ΔΗΠΕΘΕ και αντικατάστασή τους με έξη μεγάλα περιφερειακά…
Εγώ θα πω απλώς το εξής: επιτέλους ας αποφασίσει το Υπουργείο να κάνει μία εθνική πολιτική πολιτισμού. Πράγματι ακούγονται χίλια σχετικά πράγματα. Ελπίζω να μη συμβεί ό,τι συμβαίνει στον χώρο του ποδοσφαίρου, όπου κάθε σκέψη για την εφαρμογή μίας πολιτικής, προσκρούει στο ενδεχόμενο του πολιτικού κόστους. Επιτέλους ας κάνουν κάτι. Τα ΔΗΠΕΘΕ έχουν την ιστορία τους. Το δικό μας έχει κάθε χρόνο κι ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα που ανακοινώνεται πολύ εγκαίρως και όχι ευκαιριακά. Συμβαίνουν μάλιστα και ευτράπελα: διάφοροι που τηλεφωνούν και μας προτείνουν «να έρθουμε να παίξουμε μία και περνάμε από τα μέρη σας». Κι απαντώ: «συγγνώμη θα παίρνατε στο Εθνικό Θέατρο και θα ζητούσατε να παίξετε έτσι;» Ένα ΔΗΠΕΘΕ είναι σοβαρός οργανισμός, αλλά δεν το καταλαβαίνουν όλοι. Και κάποιοι, σοβαροί και αριστεροί κατά τα άλλα, πιέζουν με κάθε τρόπο. Με όλα αυτά όμως δεν θυμώνω, πλέον. Λυπάμαι…
Η Ελλάδα αναζητούσε μία κυβέρνηση που έπρεπε να είναι «ισορροπιστής αεροσκαφών» και μέχρι στιγμής βρίσκει την καλύτερη περίπτωση Ικάρους..
Εγώ θέλω να πιστεύω ότι θα υπάρχει και κάποιος συνετός Δαίδαλος σ΄αυτό τον τόπο. Αλλά ένας άνθρωπος σαν κι εμένα θα ήθελα να μπορεί να αφιερώνεται στο έργο του. Να μην ασχολείται με τα πολιτικά, να μην διαλέγει στρατόπεδα. Και μάλιστα ακριβώς αυτό το θεωρώ πολύ πολιτικό. Ξέρω όμως ότι το πικρό ποτήρι στο τέλος το πίνουν πάντα αυτοί που δεν διαλέγουν στρατόπεδο. Φυσικά κι εγώ επιθυμώ να αλλάξουν πράγματα σ αυτό τον τόπο. Αλλά έχοντας την ευθύνη ενός πολύ μικρού σχεδίου και στο μυαλό μου τη φράση ενός πολύ σημαντικού ανθρώπου που λέει ότι «η ευθύνη ξεκινάει από τα όνειρα» σκέφτομαι πώς αν έχεις ένα όνειρο να αλλάξει κάτι, οφείλεις να αναλαμβάνεις και την ευθύνη. Όλα τα υπόλοιπα που συμβαίνουν τα βλέπω με μεγάλη απορία, χωρίς βέβαια να αποστασιοποιούμαι.
Την πολιτιστική πολιτική της παρούσας κυβέρνησης την βλέπετε πάντως να διαφοροποιείται;
Όχι. Αυτό που βλέπω είναι σύγχυση και αμηχανία. Και σκέφτομαι για μία ακόμα φορά ότι οι πολιτικοί θα πρέπει να έχουν κάποιους συμβούλους που να ξέρουν καλά τα πράγματα. Δεν ξέρω όμως αν όσοι θα κληθούν να αποφασίσουν π.χ. για τα ΔΗΠΕΘΕ, θα έχουν εικόνα για ό,τι συμβαίνει κι αν θα ερωτηθούμε όσοι βρισκόμαστε σ΄αυτά κι εργαζόμαστε. Δεν ξέρω αν κάποιοι θα αποφασίσουν πάλι ερήμην όλων όσων εργάζονται εκεί και με κριτήριο τι συμφέρει και τι δεν συμφέρει πολιτικά. Αντιλαμβάνομαι ότι υπάρχουν τρομακτικές δυσκολίες. Δεν βλέπω κακή πρόθεση, αλλά, ίσως, κάτι χειρότερο: καθόλου πρόθεση.
Ισχύει λοιπόν ό,τι είπατε και ως μηχανισμός αμύνης; Η πιο πολιτική στάση σήμερα είναι να αφιερώνεται κάποιος στο έργο του;
Φυσικά. Άλλωστε και να ήθελα να πω ορισμένα πράγματα, βλέπω κάποιους που δεν εκτιμώ καθόλου να μιλάνε συνεχώς για όλα αυτά και δεν θέλω να στοιχηθώ κι εγώ μαζί τους. Δεν θέλω να μιλώ π.χ. εναντίον κάποιων επιλογών της κυβέρνησης, όχι επειδή δεν έχω να πω κάτι, αλλά επειδή δεν θέλω να στοιχηθώ με όλους αυτούς που αυτοανακηρύχθηκαν τιμητές. Να όπως τώρα που καταγγέλλουν τους διορισμούς λες και οι προηγούμενοι δεν διόριζαν. ΚΙ έτσι αναρωτιέμαι μήπως όλο αυτό είναι ένα κόλπο για να χάνουμε πολύτιμο χρόνο. Διότι εάν ο καθένας απλά κάνει καλά τη δουλειά του, μπορεί στο τέλος να συμβεί ένα θαύμα. Κι εγώ πιστεύω στα θαύματα!
Πηγή:Tospirto