Εύχομαι ο έρωτας να μας βρίσκει απροετοίμαστους».
Έχει ξετρυπώσει ένα καφέ, στην πλατεία Βικτωρίας, φιλόξενο, φινετσάτο που παίζει Beirut και Τονίνο Καροτόνε. Τα φλιτζάνια από πορσελάνη της γιαγιάς και η σοκολάτα που αχνίζει με μια εσάνς πορτοκαλιού. Στο μεταξύ, ο Καροτόνε ισχυρίζεται πως «η ευτυχία είναι στιγμές και το μέλλον αβέβαιο». Και παρότι τα ιταλικά της Αλεξάνδρας Αϊδίνη είναι μακράν καλύτερα από τα δικά μου, δεν θα με διορθώσει. Αντίθετα θα με επιβεβαιώσει – εμένα και μαζί τον αποκαρδιωμένο Ναπολιτάνο που συνεχίζει ακάθεκτος να λέει τα δικά του. Η επόμενη θεωρία περί ευτυχίας ανήκει στον Τσέχωφ που έχει εισβάλει τελευταία στη ζωή της. «Στο έργο (στις «Τρεις αδελφές» που κάνουν πρεμιέρα αύριο στο θέατρο Πορεία με την ίδια ανάμεσα στις πρωταγωνίστριες) ο Βερσίνιν λέει πως “δεν είμαστε ποτέ ευτυχισμένοι• μονάχα αποζητούμε πάντα την ευτυχία”. Και τότε από το βάθος του σαλονιού, ακούγεται ο Τούζε να αναρωτιέται “μα που πήγαν όλα τα σοκολατάκια;”. Βρίσκω τόσο επιτυχημένη όλη αυτή την ειρωνεία του Τσέχωφ γύρω από το τι είναι ευτυχία» παρατηρεί.
Για την Αλεξάνδρα Αϊδίνη, αυτό το λυγερό, διάφανο κορίτσι, που παίζει νευρικά με τούφες από τα πυκνά μαλλιά της, η ευτυχία συνορεύει με το δέος. «Νομίζω πως οι άνθρωποι δεν αντέχουμε και πολύ την ευτυχία, όταν μας διαλέγει δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε. Εμένα πάντως μου προκαλεί μια αμηχανία» ομολογεί.
Σίγουρα, δεν είναι τυπική περίπτωση ηθοποιού. Δεν ισχυρίστηκε ποτέ ότι μεγάλωσε με το όνειρο του θεάτρου. Μόνο την στιγμή που θα έβλεπε για πρώτη φορά θέατρο, στα 15 της χρόνια – ήταν ένα ανέβασμα της «Άννας Φρανκ» στο θέατρο Κάππα – θα της συνέβαινε όπως λέει «κάτι οργανικό». Σε αυτό ανταποκρίθηκε λοιπόν, εξηγώντας, με την ήρεμη φωνή της, όσα έχουν μεσολαβήσει έκτοτε.
Νομίζω πως αργήσαμε να σε γνωρίσουμε μέσα από ρόλους στο θέατρο. Συμφωνείς;
Κάποτε επιθυμούσα πράγματα τα οποία ωστόσο, περνούσαν πολύ φευγαλέα από το μυαλό μου αφού είχα την τύχη να δουλεύω χωρίς διακοπή και σε πράγματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Ήμουν χαρούμενη για τις συνεργασίες και την εξέλιξη μου και μόνο εκ των υστέρων, μετά τη «Χίμαιρα» δηλαδή, κατάλαβα τι σημαίνει να αναλαμβάνεις την ευθύνη ενός ρόλου. Από την άλλη, ο ρόλος δεν διαφέρει δραματικά από μια συμμετοχή. Πιστεύω δηλαδή ότι μπορεί να κάνεις κάτι συμπληρωματικό και να μοιάζει με βασικό αλλά να κάνεις κάτι βασικό και να περνάει απαρατήρητο. Η «Χίμαιρα» λοιπόν, ήρθε και το ένωσε όλο αυτό. Με έκανε να αντιληφθώ την ανεπάρκεια μου στο να βρίσκομαι πάνω στη σκηνή, για ένα ρόλο και με όλες τις δυνάμεις μου. Εκεί κατάλαβα τη συναισθηματική διαθεσιμότητα, την εγκεφαλική εγρήγορση που χρειάζεται ο ρόλος. Είναι ένας σταθμός για μένα, χωρίς καμία αμφιβολία.
Πώς θυμάσαι το βάπτισμα σου στο «Λιβάδι που δακρύζει» του Θόδωρου Αγγελόπουλου; Το θυμάσαι ως σταθμό;
Ομολογώ πως ήμουν μικρή και δεν καταλάβαινα πολλά για την ευκαιρία που μου είχε δοθεί. Μέχρι τότε δεν είχα δει ποτέ ταινία του, είχα το έργο του αποσπασματικά στο μυαλό μου, είχα μόλις ανακαλύψει τον κόσμο της τέχνης. Κι έτσι το έζησα όλο αυτό πολύ βιωματικά. Κάποια στιγμή δε, πίστεψα ότι ήμουν η ηρωίδα μου, είχα χαθεί μέσα σε αυτήν, σαν παιδί που έχει πιστέψει το παραμύθι του. Δεν ισχυρίζομαι πως δεν πέρασα δύσκολα. Βρισκόμουν μακριά από το σπίτι μου για πρώτη φορά, ενηλικιωνόμουν ξαφνικά. Να φανταστείς πως το τσιγάρο είναι κληρονομιά εκείνης της περιόδου γυρισμάτων. Μια μέρα, πήγα στις Σέρρες ή στη Φλώρινα-δεν θυμάμαι-και ζήτησα από τον περιπτερά ένα πακέτο τσιγάρα από αυτά που κάπνιζε η μαμά μου. Κλείστηκα πολύ, έχασα την ξεγνοιασιά μου αλλά αυτό που είδαν τα μάτια μου κι αυτό ένιωσε η ψυχή μου ήταν κάτι άλλο. Υπήρχαν τόσο πυκνές στιγμές στο γύρισμα, αυτός ο τρόπος που δούλευε ο Αγγελόπουλος. Δεν ήταν δηλαδή, ένας άνθρωπος εμμονικός κι ούτε είχε παράξενους τρόπους να σου ζητάει να κάνεις το ίδιο. Ήταν απλώς, αυστηρός και ταγμένος. Κοντά του έζησα πράγματα που, ίσως, αν μου συνέβαιναν σήμερα, θα τα επεξεργαζόμουν καλύτερα. Τότε όμως με προβλημάτισαν, με άνδρωσαν, με εφοδίασαν. Έχω ακόμα έχω τον Θόδωρο στο μυαλό μου, μέχρι που έρχεται στον ύπνο μου. Δεν θέλω να ξεχάσω, προσπαθώ να θυμηθώ, συνδιαλέγομαι ακόμα με όσα έζησα τότε.
Τι σχέση είχατε αναπτύξει;
Είχε μια τρομερή τρυφερότητα, μια υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη και φρόντιζε – παρά τις σκληρές συνθήκες δουλειάς -με μια λέξη ή ένα βλέμμα να σε ησυχάσει. Μετά την ολοκλήρωση της ταινίας, δεν με εγκατάλειψε ποτέ. Ερχόταν σε όλες μου τις παραστάσεις, μιλούσαμε, φρόντιζε να μαθαίνει τι κάνω, φρόντιζα να τον επισκέπτομαι, ήταν περήφανος για μένα. Πήρε μέσα μου τη θέση ενός πραγματικού κηδεμόνα, ενός σημείου αναφοράς. Γι’ αυτό και ήταν μεγάλη απώλεια για μένα. Ήμουν τυχερή και ευλογημένη που τον γνώρισα.
Τι έχει αλλάξει σε σένα από τότε μέχρι σήμερα;
Δεν ξέρω να πω τι ηθοποιός είμαι, μάλλον δεν θέλω να ξέρω. Κι ούτε αισθάνομαι πιο ώριμη – πιο ανώριμη είμαι. Βλέπεις, όταν είσαι νεότερος παθιάζεσαι πολύ, είσαι πιο στρατευμένος σε τρόπους και αντιλήψεις για την τέχνη. Κι αν σήμερα έχω διαμορφωθεί με έναν τρόπο, έχει να κάνει με τις επιλογές, τις εμπειρίες και τους ανθρώπους με τους οποίους συναντήθηκα.
Η τέχνη καθαυτή δεν άσκησε μια επίδραση πάνω σου;
Είμαι λίγο κλειστός άνθρωπος, οπότε σε αυτή τη δουλειά βρήκα την ελευθερία μου. Εδώ ελευθερώθηκε ο εαυτός του εξερευνητή, του τυχοδιώκτη μέσα μου• έγινα περισσότερο γενναία. Μου αρέσει αυτό κι ας τρώω τα μούτρα μου. Νομίζω δηλαδή, πως αν δεν έκανα αυτή τη δουλειά θα ήμουν αρκετά συντηρητική. Εδώ όμως, βρήκα τη φωνή μου.
Δηλαδή, το θέατρο είναι κι ένας χώρος όπου ανακαλύπτεις πράγματα για σένα;
Δεν αντιμετωπίζω το θέατρο έτσι – ψυχαναλυτικά δηλαδή. Σίγουρα όμως συμβαίνει αυτό και μάλιστα με ένα τρόπο που δεν το ελέγχω. Αναπόφευκτα μαθαίνω πάρα πολλά για τον εαυτό μου. Είναι ένας τρόπος συνάντησης με τον κόσμο και αναρώτησης.
Είσαι τόσο εύθραυστη όσο δείχνεις;
Κάπου είμαι πολύ εύθραυστη και κάπου πολύ ανεκτική. Κάπου λυγίζω και κάπου γίνομαι πιο δυνατή. Η ευθραυστότητα έχει περισσότερο να κάνει με έναν τρόπο συμπεριφοράς. Δεν με ενδιαφέρει όμως, να περνάω δίπλα από τις δυσκολίες – προτιμώ να περνάω μέσα από αυτές.
Ο έρωτας είναι ένας «τόπος» που θέλεις να πηγαίνεις;
Και βέβαια είναι. Μέσα από τον έρωτα έχω νιώσει πολύ δυνατή, έχω αγαπήσει πολύ. Ο έρωτας είναι το αντίπαλο δέος του θανάτου. Ίσως γι’ αυτό ερωτευόμαστε, για να σταματάμε λίγο να φοβόμαστε το θάνατο. Με τον έρωτα, δεν είσαι πια ένα, είσαι δύο. Θυμάμαι, υπήρξε ένα διάστημα που επιθύμησα να μείνω μόνη μου για να βρω τον εαυτό μου – κάτι που τελικά χρησίμευσε μόνο για να συνειδητοποιήσω το μύθο γύρω από τη μοναξιά. Έχοντας έναν άνθρωπο δίπλα σου δεν μπορείς να αποφύγεις τη σύγκρουση, τον πόνο, την οδύνη με τον εαυτό σου. Κι έτσι εύχομαι ο έρωτας να μας βρίσκει απροετοίμαστους.
Έχεις βγει σε αναζήτηση της Ιθάκης σου;
Παλαιότερα είχα μια πολύ συγκεκριμένη εικόνα της Ιθάκης μου που είχε να κάνει με μια ιδεατή θέαση για τα πράγματα. Σκεφτόμουν «τι ωραία που θα ήταν να ήμουν έτσι» ή «να ζούσα κάπως έτσι». Τώρα πια, βρίσκω τον εαυτό μου μέσα στις αναζητήσεις. Και στις «Τρεις Αδελφές» οι ήρωες αναζητούν ή περιμένουν κάτι, μα το ωραίο κομμάτι τους είναι μέσα στην αναζήτηση. Έτσι κι εγώ, έχω πάψει να δίνω σχήμα σε προσδοκίες. Επομένως, αν αλλάζω είναι από ανάγκη δική μου. Το λέει και ο Πιραντέλο αυτό, πως κρατάμε μια εικόνα για τον εαυτό μας και στο μεταξύ η ζωή φεύγει από τα μανίκια μας…
Η σχέση σου με την Ιταλία λειτούργησε έτσι, ως ένας τόπος ιδεατός;
Η αλήθεια είναι πως ένα κομμάτι της Ιταλίας με βασανίζει• γεννήθηκα στη Ρώμη, έφυγα σε πολύ μικρή ηλικία ύστερα από επιλογή των γονιών μου. Έκτοτε, έχω εκβιάσει πολλές φορές τον εαυτό μου στη σκέψη ότι να, τώρα, επιστρέφω στην Ιταλία. Ποτέ όμως δεν έκανα πράξη την απειλή μου. Εξάλλου, τα πιο ωραία πράγματα συνέβαιναν εδώ, όσο σχεδίαζα αυτή τη φυγή. Δεν έχω δηλαδή, καθόλου την αίσθηση ότι τα πράγματα θα ήταν καλύτερα αν είχα γυρίσει στην Ιταλία. Μάλιστα, πριν από κάποιο καιρό, οργάνωσα ένα μοναχικό ταξίδι στην Ιταλία που με ησύχασε πολύ. Τότε γκρεμίστηκε αυτό το φαντασιακό κομμάτι που είχα φορτώσει με τόση προσδοκία.
Με έναν τρόπο, πάντως, η Ρώμη είναι η Μόσχα σου.
Ήταν η Μόσχα μου, ναι.
Έχεις μετανιώσει, παρόλα αυτά, που δεν τόλμησες μια επιστροφή;
Ναι. Πέρασα τέτοιες στιγμές αυτοκριτικής αλλά συνειδητοποίησα πως δεν έχει νόημα. Και είναι άδικο για όλα τα καλά που μου έχει χαρίσει η Ελλάδα. Ναι, πηγαίνω στη Ρώμη και βλέπω ένα κομμάτι μου, μια πόλη για να ζεις, φτιαγμένη με σεβασμό και υψηλή αισθητική προς τον πολίτη. Αντίθετα, η Αθήνα είναι μια πολύ βίαιη πόλη, όλοι έχουμε μια σχέση μίσους-πάθους μαζί της, αφού εδώ ο καθένας κάνει το δικό του κι επιπλέον το δηλώνει ευθαρσώς. Πλέον, έμαθα να το κοιτάζω όλο αυτό με τρυφερότητα, αποδέχθηκα ότι έτσι θα συμβαίνει αν και δεν μπορώ να μην αισθάνομαι θλίψη.
Νιώθεις πως ανήκεις στην Ελλάδα;
Ναι, εδώ ανήκω. Όταν πηγαίνω στην Ιταλία μπορεί να είναι ευχαριστημένα τα μάτια μου αλλά εδώ είναι το σπίτι μου. Και το λέω αυτό σε μια εποχή που πολλοί άνθρωποι δεν θα ήθελαν να είναι η Ελλάδα το σπίτι τους. Γιατί εκεί που βρίζεις, αγανακτείς, και τρελαίνεσαι κάτι συμβαίνει, μια μαγική δύναμη, αυτό το ελληνικό φως-δεν ξέρω-και συμβαίνουν μικρά θαύματα. Θαύματα μέσα στην καταστροφή και την εξαθλίωση.
Πώς αντιμετωπίζεις το γεγονός ότι υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που βλέπουν την Ευρώπη ως τόπο ουτοπίας;
Πριν από λίγο καιρό είχα επισκεφθεί το κλειστό γήπεδο Γαλατσίου όπου είχαν βρει προσωρινό καταφύγιο πρόσφυγες. Είδα παιδιά που παίζανε, ανθρώπους χαρούμενους που ήταν ζωντανοί και ασφαλείς. Κι ενώ είχα φτάσει εκεί με φόβο για το τι θα συναντήσω, μου προκάλεσαν μια τέτοια ανάταση – αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι που είχαν ζήσει τόσα δεινά! Θέλω να πω, ότι όσα σύνορα κι αν κλείσουμε εκείνοι θα βρουν τρόπο, σαν αποδημητικά πουλιά, να φτάσουν όπου είναι καλύτερα για να ζήσουν. Η δύναμη της επιβίωσης είναι πιο δυνατή απ’ όλα αυτά.
Όμως, ως Ευρώπη των κλειστών συνόρων, δεν παύουμε να είμαστε «λίγοι» μπροστά σε αυτό το κουράγιο.
Στο μόνο που συμφωνώ είναι στον έλεγχο που πρέπει να υπάρχει για την ασφαλή διακίνηση των ίδιων των ανθρώπων. Από εκεί και πέρα όμως, κάτι αλλάζει στην Ευρώπη και πρέπει να το δεχθούμε αντί να υποκύπτουμε σ’ αυτήν την τεράστια άρνηση. Η μετανάστευση είναι μια σαρωτική κατάσταση. Θα φανεί σύντομα αυτό, αχρηστεύοντας όσα οχυρά χτίζονται.
Πηγή: Tospirto