«Μετά από όλα αυτά τα χρόνια είναι η πρώτη φορά που διαλέγω εγώ».
Αυτή η συνέντευξη θα μπορούσε να είχε γίνει πριν το ανέβασμα του “Κουκλόσπιτου» ως είθισται. Θα μπορούσε να είναι μια τυπική συζήτηση για τις Νόρες αυτού του κόσμου για τις σχέσεις χειραγώγησης για τις ανελευθερίες των ανθρώπων για τις εξεγέρσεις τους για το φόβο και για τη γενναιότητα τους. Θα μπορούσε. Θα μπορούσα να μην γνωρίζω ούτε το ελάχιστο για την ερμηνεία της Αμαλίας Μουτούση. Να μην την έχω δει να χορεύει με χάρη την ταραντέλα με μια σκιώδη αγωνία στο πρόσωπο της. Θα μπορούσα να μην έχω εντοπίσει τα δάχτυλα της να φωλιάζουν στις πτυχές του λευκού πουλόβερ προσπαθώντας να κρύψουν το τρέμουλο τους. Θα μπορούσα να μην έχω ακούσει τις φράσεις να κόβονται μέσα στο στόμα της σαν τα λόγια μιας κούκλας την ώρα που τελειώνει η μπαταρία της. Θα μπορούσα να μην έχω πάρει τα μάτια μου από πάνω της. Τίποτε από όλα αυτά. Θα ήταν όμως μια άλλη συνέντευξη. Κι ευτυχώς δεν είναι. Γιατί η Αμαλία Μουτούση δεν δίνει απλώς την ερμηνεία της χρονιάς δίνει κάτι από τον εαυτό της.
Τις τελευταίες ημέρες ακούω από κόσμο που έχει δει την παράσταση πως «είστε η Νόρα». Θέλετε να είστε ο ρόλος ή να γίνεστε;
Δεν γίνομαι ακριβώς είναι κάτι που μου συμβαίνει εκείνη τη στιγμή. Είμαι ανοιχτή σε μια κατάσταση στο έργο στα πρόσωπα στις σχέσεις. Διαφορετικά δεν μπορεί να είναι ζωντανή η θεατρική πράξη. Οπότε – αν όντως «γίνομαι» η Νόρα – ενδεχομένως κάθε μέρα να γίνομαι με έναν άλλο τρόπο. Κάθε στιγμή είμαι στο τώρα του πράγματος των λέξεων των ανθρώπων που βρίσκονται απέναντι μου. Από εκεί και πέρα η πορεία της Νόρας δεν μου είναι ξένη την καταλαβαίνω πολύ. Και ίσως να μην υπάρχει γυναίκα που δεν καταλαβαίνει την πορεία της Νόρας.
Ακολουθήσατε ποτέ την ίδια πορεία;
Πρέπει να μιλήσω με αυτές τις λέξεις; Αν άνοιξα την πόρτα κι έφυγα ή αν έκλεισα την πόρτα πίσω μου; Ξέρετε υπάρχουν πράγματα στη ζωή μας που έχουν πραγματική αξία και ξαφνικά κινδυνεύουν να μπουν μέσα σε τίτλους συνεντεύξεων. Όμως η ζωή είναι γεμάτη από πολύ λεπτά πράγματα. Έτσι και η επανάσταση είναι για μένα μια πολύ λεπτή κίνηση ψυχής. Κι αυτή η πόρτα που ανοίγει η Νόρα είναι μια έξοδος από κάτι μέσα στο οποίο η ίδια είχε κλείσει τον εαυτό της. Είναι ένα άνοιγμα. Μπορώ λοιπόν να πω ότι η ζωή μου μέσα στη διαδρομή της είχε συνεχίζει και θα συνεχίζει να έχει κλεισίματα και ανοίγματα. Πολλές φορές αυτές οι κινήσεις έχουν την ενέργεια και τη δύναμη του Σύμπαντος ενώ μπορεί να είναι βαθιά εσωτερικές. Και κάποιες άλλες μπορεί να έχουν μια εξωστρέφεια να ταυτίζονται με τη λέξη της επανάστασης.
Τι νομίζετε είναι πιο δύσκολο: Ν’ αποτινάζει κανείς τα βάρη του ή να διαχειρίζεται την ελευθερία του;
Είναι ένας συνδυασμός. Αισθάνομαι πως αν βρίσκουμε σιγά–σιγά τον τρόπο να αποτινάζουμε το βάρος από πάνω μας χωρίς βία τότε ευνοούμε και το ελεύθερο κομμάτι μας. Να μπορείς δηλαδή να απαλλαγείς από το βάρος χωρίς να κάνεις κακό στον άλλο και στον εαυτό σου• και δεν εννοώ χωρίς να πονέσεις – αποκλείεται να μην πονέσεις. Είναι ωστόσο θέμα τρόπου. Αν έχεις ένα βάρος που σε πλακώνει και για να το ξεφορτωθείς αποφασίζεις να τα διαλύσεις όλα τότε δεν μπορώ να πω ότι είσαι καλά με το κομμάτι της ελευθερίας σου – κάπου το χάνεις. Ο τρόπος που ελευθερώνεται κανείς από κάτι έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία σχεδόν πολύ μεγαλύτερη από την ίδια την πράξη της ελευθερίας. Η ελευθερία χρειάζεται ήθος. Γι’ αυτό και δεν «αγγίζω» την τελευταία σκηνή της Νόρας που ανακοινώνει στον Χόρβαρτ ότι θα φύγει. Την αφουγκράζομαι μόνο γιατί είναι τεράστιο θέμα το πώς κανείς φεύγει. Τι αφήνει πίσω του με ποιο τρόπο διαχειρίζεται αυτή τη δυνατότητα του. Πώς η ελευθερία δεν είναι ασυδοσία; Δηλαδή τι; Ξυπνάς ένα πρωί γεμάτος οργή καταπίεση σαν ένας φυλακισμένος που έχει γίνει ζώο αποφασισμένος πως για να αναπνεύσεις τα καταστρέφεις όλα; Ή ξυπνάς ένα πρωί κι ένα εσωτερικό φως μέσα σου σε βοηθάει να γλιστρήσεις με μια ελαφράδα από το νόμο της βαρύτητας;
Έχετε θυσιάσει την ελευθερία σας για να κάνετε θέατρο;
Αν στη ζωή ήμασταν από την αρχή τόσο συνειδητοί απέναντι στην ελευθερία μας δεν θα είχαμε και τίποτα να θυσιάσουμε. Υπό αυτή την έννοια λοιπόν σίγουρα το έχω κάνει χωρίς όμως να είναι το ζητούμενο. Έγινε σαν μέρος μιας διαδικασίας μέσα από τους φόβους τις άμυνες τα ταμπού μου όποτε θέλησα να κρυφτώ πίσω από ένα ρόλο. Αντί ν’ αφήσω τον ρόλο να μου αποκαλυφθεί και να με φωτίσει.
Σήμερα πάντως ερμηνεύοντας τη Νόρα δίνετε την εντύπωση πως είστε πιο κοντά από ποτέ σε αυτή τη φάση.
Μακάρι. Δουλεύεις κουράζεσαι μαθαίνεις από τα λάθη σου είσαι ακόμα πιο επιλεκτικός και όλη αυτή η διαδρομή βοηθάει. Είμαι πολύ ευγνώμων για το δρόμο που περπατάω για το βηματισμό μου – ο οποίος δεν είναι δικός μου είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων κι απλώς τα πόδια μου περπατάνε αυτόν το δρόμο.
Δηλαδή «είστε» και οι άνθρωποι που έχετε γνωρίσει.
Ακριβώς. Η ζωή μου είναι γεμάτη ίχνη άλλων ανθρώπων. Καμιά φορά με… ψάχνω. Κι εδώ μπαίνει αυτό που λέγαμε νωρίτερα περί διαχείρισης της ελευθερίας. Να για παράδειγμα το «Κουκλόσπιτο» και η Νόρα. Με ρωτούν όλοι αν ήταν όνειρο της ζωής μου αυτός ο ρόλος. Όμως δεν ήταν τίποτε απ’ όλα αυτά-δεν ξεκίνησε έτσι. Έχοντας χάσει το Λευτέρη βρέθηκα με τον Γιώργο Σκεύα κι αποφασίσαμε πως δεν πρέπει να αφήσουμε αυτό που συμβαίνει ανάμεσα μας. Η παράσταση λοιπόν ξεκίνησε από την ανάγκη δύο ανθρώπων που κατάλαβαν ότι συνομιλούν επί της ουσίας και η σχέση τους είναι πολύτιμη για το τώρα τους.
Τι σας κάνει να νιώθετε ελεύθερη σε μια εποχή που όλες οι ελευθερίες ακρωτηριάζονται;
Κάπως το έλεγε ο Σεφέρης ότι πρέπει να κοιτάξεις κάτι πάρα πολύ ώρα για να το δεις πραγματικά. Η εμμονή και η τρέλα σε κάτι μου δίνει δύναμη. Ναι γίνονται όλα αυτά γύρω μας αλλά θέλω να είμαι ολόκληρη όσο μπορώ σε ό,τι κάνω. Και δεν μιλώ για το θέατρο αλλά για το καθετί που με απασχολεί-αλλιώς η ζωή δεν βγαίνει. Από την ώρα που ανοίγεις τα μάτια σου το πρωί κι έχεις να φας ένα σπίτι να κοιμηθείς και μια δουλειά να υπηρετήσεις κάπως πρέπει να νικήσεις το νόμο της βαρύτητας. Κι αφού σου δίνονται αυτά τα αγαθά πρέπει πραγματικά να τα αξιοποιείς μέχρι εκεί που δεν παίρνει σαν να λες ένα ευχαριστώ ένα τραγούδι στη ζωή. Τότε θα μπορείς να απλώσεις το χέρι στον άνθρωπο που δεν τα έχει. Οι πράξεις είναι αυτές που μας κρατούν ζωντανούς και ολόκληρους.
Είστε άνθρωπος που προσπαθεί για την αγάπη;
Πολύ αν και αισθάνομαι λειψή σ’ αυτό το κομμάτι. Ειδικά όσο μεγαλώνω και σκέφτομαι πως πέρασαν τόσα χρόνια επιτρέποντας στα προβλήματα να πάρουν χώρο μέσα μου. Από την άλλη ακόμα και γι’ αυτό είμαι ευγνώμων. Πέρασα από όσα έπρεπε να περάσω. Ωστόσο έχω καταλάβει πως δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την αγάπη. Μολονότι φοβάμαι να χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη σε συνεντεύξεις…
Έχετε αγαπήσει και αγαπηθεί ολόκληρη όπως είπατε;
Είναι ένας χώρος μέσα μας που μεγαλώνει και χωράει όλο και περισσότερα πράγματα. Αυτό νομίζω σημαίνει το «ολόκληρο». Αυτό μπορεί να κάνει την αγάπη και τις σχέσεις μας να τείνουν προς το ολόκληρο. Μιλάω συνεπώς για την ανάγκη μου κι αυτό στο οποίο τείνω. Ο αγώνας είναι για όλους δύσκολος. Είμαστε άνθρωποι με προβλήματα και φόβους• μόλις πάμε να κάνουμε ένα βήμα μπρος κάνουμε τρία πίσω. Όμως αυτή η έλλειψη και η αίσθηση της ανεπάρκειας με φέρνει σε μια σχέση ειλικρίνειας με τον εαυτό μου και εκεί βρίσκω την εσωτερική μου δύναμη: Στην παραδοχή ότι αυτό «δεν το μπορώ». Δεν έχει καμία μελαγχολία ή ηττοπάθεια αυτό που σας λέω αλλά μια συνειδητοποίηση γιατί αισθάνεσαι πολύ μικρός απέναντι στην αγάπη. Σε ξαλαφρώνει ορίζει τα μεγέθη. Πρέπει να έχουμε την αίσθηση του τίποτα. Να κοιτάζουμε ένα φυλλαράκι που κουνιέται και να βλέπουμε σ’ αυτό τα πάντα.
Ανακαλύπτετε δηλαδή το νόημα των πραγμάτων στα ασήμαντα.
Ναι εκεί αναπνέω. Μπορεί λόγω της δουλειάς μου να χρειάζεται να τοποθετούμαι. Ωστόσο δεν νομίζω πως η ουσία της Αμαλίας βρίσκεται εκεί αλλά στις στιγμές που ξεχνιέμαι. Ξαφνικά φυσάει ένα αεράκι κι αυτό ίσως να μου δώσει τόση δύναμη όση δεν γίνεται να πάρω από τους ανθρώπους όσο κι αν είμαι ανοιχτή προς την αγάπη.
Είναι μια χειρονομία αγάπης ότι βρίσκεστε στο «Κυκλάδων»;
Ναι! Νιώθω την αγάπη εκεί• πολύ. Το λέω και νομίζω ότι στ’ αλήθεια κοκκινίζουν τα μάγουλα μου! Δεν ξέρεις πόσο καμαρώνω από την στιγμή που μπήκαμε στο θέατρο. Νιώθω σαν τα παιδάκια που τους αφήνει η μαμά τους να παίξουν σε ένα κρυφό δωμάτιο για μια μέρα. Κι ενώ ξέρω ότι η παρουσία μου στο «Κυκλάδων» έχει κάτι το αυτονόητο την ίδια ώρα λειτουργεί τελείως διαφορετικά στην ενέργεια μου. Στο «Κουκλόσπιτο» υπάρχει μια σκηνή που δεν εμφανίζομαι και περιμένω στο φουαγιέ. Εκείνη τη στιγμή συμβαίνει κάτι μαγικό κάτι άγρια παιχνιδιάρικο. Κι αυτή ήταν ακριβώς η ενέργεια που εξέπεμπε ο Λευτέρης• τόσο άγρια και τόσο παιχνιδιάρικη που σε στραμπούλαγε!
Καταλαβαίνω πως δεν θα κάνατε αυτή την παράσταση σε άλλο θέατρο.
Ούτε κατά διάνοια. Είναι γέννημα αυτού του χώρου.
Από την άλλη θα επιστρέφατε σε άλλα θέατρα με τα οποία έχετε συνδεθεί στο Ιλίσια ας πούμε ή το Θησείον;
Το «Ιλίσια» έχει αλλάξει πάρα πολύ. Το χωρίζει μεγάλη απόσταση από αυτό που ήταν όταν βρισκόμασταν εμείς εκεί. Τόσο που δεν αισθάνομαι ότι η Παπαδιαμαντοπούλου είναι πλέον μέσα στη διαδρομή μου – ενώ υπήρξε τόσο ισχυρό το στίγμα της.
Τι έχει αλλάξει σήμερα στον τρόπο που ορίζετε τη διαδρομή σας;
Εδώ και 35 χρόνια που είμαι στο θέατρο-σκέψου ούτε να το συνειδητοποιήσω δεν μπορώ νομίζω πως τώρα ξεκινάω-επέλεγα πάντα στο πλαίσιο μιας συνθήκης: Διάλεγαν κάποιοι άνθρωποι να απευθυνθούν σε μένα κι εγώ με τη σειρά μου επέλεγα ανάμεσα τους. Αυτή ήταν χοντρικά η διαδικασία-αν εξαιρέσεις φυσικά τη σχέση μου με τον Μιχαήλ (Μαρμαρινό) με τον οποίο δουλεύαμε και μαζί. Από την άλλη πάντα θα αισθάνομαι ότι ο Λευτέρης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ελευθερία μου στο «ν’ ανοίξω την πόρτα» και – είτε το ήξερε είτε όχι – αυτό ήταν το βέλος της σχέσης μας. Ο Λευτέρης με οδηγούσε συνέχεια στο να ανοίγω πόρτες. Μετά από όλα αυτά τα χρόνια λοιπόν είναι η πρώτη φορά που διαλέγω εγώ. Και συμβαίνει χωρίς να έχω ξυπνήσει ένα πρωί χωρίς να πω ότι τώρα μεγάλωσα ωρίμασα είμαι αυτή και πλέον αποφασίζω – καμία σχέση. Διαλέγω όμως και είναι πολύ ωραίο. Απλώνω το χέρι και καλώ τον άλλον του λέω «θέλω εσένα – κι εσένα. Πάμε;».
Τώρα που επιλέγετε νιώθετε ασφαλής;
Νιώθω να πατάω πιο γερά στα πόδια μου με την έννοια ότι μου παρέχει ασφάλεια η συνεργασία με ανθρώπους με τους οποίους μας συνδέουν οι ίδιες αρχές σε πολλά επίπεδα – όχι μόνο καλλιτεχνικά. Το καλλιτεχνικό δεν μπορεί να είναι ξεκομμένο από έναν τρόπο σκέψης και ζωής. Η αισθητική του καλλιτέχνη έχει να κάνει με το ήθος του. Γι’ αυτό και στην περίπτωση του Λευτέρη δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα αισθητικό θέατρο παρόλο που αποθέωνε την αισθητική. Σε άγγιζε κατευθείαν στη ψυχή γιατί η αισθητική του είχε να κάνει με το υπαρξιακό του ήθος. Έτσι κι εγώ νιώθω καλά όταν περιτριγυρίζομαι από ανθρώπους που με στηρίζουν που νιώθω την αγάπη τους. Αφήνω όμως τα πράγματα να λειτουργούν μόνα τους για να μην γίνονται… κουκλόσπιτα. Πλέον θέλω να γλιστράω μέσα στη ζωή θέλω οι πόρτες ν’ ανοίγουν αβίαστα. Να είμαι παρούσα στο τώρα μου να αφουγκράζομαι τις ανάγκες του να είμαι συνδεδεμένη με όλο αυτό που ζούμε τώρα και να μπορώ να το διατυπώσω μέσα από τη δουλειά μου.
Το ήθος έχει να κάνει και με τις αρνήσεις τα «δεν θέλω» σας;
Τι να πω; Εν όψει του Φεστιβάλ πάντως κι ύστερα απ’ όλα αυτά που έγιναν με τον Γιώργο Λούκο αρνήθηκα να συμμετέχω σε κάποιες παραγωγές που μου ζητήθηκαν παρότι είχαν μεγάλο ενδιαφέρον.
Πώς βλέπετε τον ερχομό του Γιαν Φαμπρ;
Μου αρέσει πάρα πολύ σαν καλλιτέχνης. Τι να λέμε τώρα; Λίγος μας πέφτει; Αλλά από την άλλη θέλω να δω πως θα συμβούν τα πράγματα. Γιατί πριν τον Φαμπρ είχαμε και τον Λούκο αλλά ο άνθρωπος είδε κι έπαθε να τα βγάλει πέρα. Για να φύγει στο τέλος με τον γνωστό τρόπο. Θέλω να πω είμαι πια πολύ επιφυλακτική με τον μηχανισμό που στήνεται γύρω από τα πράγματα.
Συνολικά βλέπετε να μας λείπει η γενναιότητα;
Σίγουρα ως κοινωνία περνάμε μια φάση όπου οι συνειδήσεις μας είναι πολύ χαλαρωμένες. Όλα είναι κουρασμένα και τρομαγμένα. Οι άνθρωποι έχουν τρομάξει και οι δυνάμεις τους έχουν ατροφήσει. Όμως επειδή ό,τι συμβαίνει συμβαίνει ακραία αυτή μπορεί να είναι και η αφύπνιση μας. Γιατί όποιος θέλει θα βρει τρόπο να κρατηθεί ακέραιος. Είναι προσωπική μας υπόθεση.
Πιστεύετε δηλαδή όπως και η Νόρα στο προσωπικό θαύμα;
Στην πρώτη σελίδα της μετάφρασης του Γιώργου Σκεύα για το «Κουκλόσπιτο» υπάρχει μια φράση του Σεφέρη που λέει: «Όταν γυρεύεις το θαύμα πρέπει να σπείρεις το αίμα σου στις οκτώ γωνιές των ανέμων• γιατί το θαύμα δεν είναι πουθενά παρά κυκλοφορεί μέσα στις φλέβες του ανθρώπου».
Μακάρι τότε η Νόρα να ήταν χώρα.
Είναι! Είναι τόπος ψυχής και ζωής. Άρα είναι και πιθανότητα και δυνατότητα. Είναι επίσης και ερημιά ακατοίκητος χώρος γιατί έχουμε οικειοποιηθεί την ατολμία τη ρουτίνα μας.
Πηγή:Tospirto