«Ποια Αριστερή Κυβέρνηση; Ξέρω πολύ καλά τους Αριστερούς. Αυτοί που έχουμε έτσι ξεκίνησαν, δεν είχαν τίτλο και έβαλαν το “Αριστεροί”».
«Πατρίδα τώρα» ή αλλιώς πώς 8 ώρες και 35 λεπτά – όσο διαρκεί μία πτήση από τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα- μπορούν να φέρουν έναν άνθρωπο αντιμέτωπο με την ταυτότητα, την ιστορία και την πατρίδα του. Η Κατερίνα Χέλμη φοράει τα ρούχα της γιαγιάς Ερασμίας και ανεβαίνει στη σκηνή όπου οι ιστορίες, τα δάκρυα και οι ελπίδες μπλέκονται ωραία και καλά με το παραποιημένο παρελθόν, αλλά και το άγριο παρόν. Η μεγάλη πρωταγωνίστρια, αυτή η μυθική μορφή, όπως λέει και ο Μάνος Καρατζογιάννης που φρόντισε πολύ το βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου – εκεί βασίστηκε η θεατρική παράσταση- μίλησε. Για τη θρησκεία, τα αληθινά της πιστεύω, τον μεγάλο έρωτα της ζωής της, την ενασχόλησή της με την πολιτική. Είπε και για τους επαγγελματίες πολιτικούς, τους νέους ανθρώπους, τις αναμνήσεις αλλά και την εμμονή της να κάνει δώρα στους άλλους…διαρκώς.
Ας ξεκινήσουμε με τη συνύπαρξη που προκύπτει με αφορμή το θέατρο. Πόσο σημαντική είναι η επαφή και η συνεργασία με άλλους ανθρώπους με στόχο τη δημιουργία μιας παράστασης;
Κατερίνα Χέλμη: Σημαντικότατη. Η συνύπαρξη με ταλαντούχους- νέους-ανθρώπους είναι ένα δώρο. Η αληθινή αγάπη για τη δουλειά μας, μας κάνει να συνυπάρχουμε. Είμαι ευχαριστημένη, χαρούμενη που είμαι σε αυτή την παράσταση. Σε μία παράσταση που πρέπει να δει ο κόσμος. Για να γνωρίσει την ιστορία της πατρίδας μας αλλά και να έχουμε και εμείς μία απολαβή…Να μπορούμε να πούμε ότι κάτι κάναμε φέτος.
Μάνος Καρατζογιάννης: H κυρία Χέλμη ήταν η πρώτη ηθοποιός που μου ήρθε στο μυαλό για αυτή την παράσταση. Την προσέγγισα με συστολή λόγω της ιστορίας που κουβαλάει… είναι ένα μυθικό πρόσωπο. Στην παράσταση ερμηνεύει το ρόλο της γιαγιάς Ερασμίας. Είναι εκείνη που ξετυλίγει όλη την ιστορία. Μέσα από θραύσματα της προσωπικής αλλά και της συλλογικής μνήμης. Δεν μπορούσα να σκεφτώ άλλο πρόσωπο-για αυτή τη συνύπαρξη- που να κουβαλάει όλη την ιστορία άμα τη εμφανίσει. Έχει ζήσει και η ίδια όλα όσα καλείται να αφηγηθεί.
Κατερίνα Χέλμη: Έχω ζήσει ή έχω ακούσει ιστορίες. Όπως για παράδειγμα ο Εμφύλιος. Ήμουν πολύ μικρή αλλά οι γονείς μου ήταν εκεί, όπως και στην Αντίσταση.
Είστε ένα μυθικό πρόσωπο, μια γυναίκα που υπάρχει στο μυαλό όλων, κουβαλάτε ιστορία.
Κατερίνα Χέλμη: O χαρακτήρας και η σταθερότητα της σκέψης μου με κάνουν να πιστεύω… να είμαι δυνατή και να νιώθω ότι κάνω το καθήκον μου σε αυτό το λειτούργημα. Πρέπει να κρατάω το μύθο μου, έτσι το νιώθω.
Φαίνεται ότι είστε μια γυναίκα επίκαιρη- σύγχρονη.
Κατερίνα Χέλμη: Χαίρομαι που με διαλέγουν οι νέοι άνθρωποι.
Ανατρέχετε στο παρελθόν για κάθε καινούρια παράσταση ή ανακαλύπτετε κάτι καινούριο;
Κατερίνα Χέλμη: Ανακαλύπτω, θέλω το καινούριο. Προσπαθώ να εμβαθύνω, αναλόγως με την εποχή αλλά και τις ανάγκες που μπορεί να έχει ο θεατής. Έχω ένταση κάθε φορά- έτσι και τώρα- που προσπαθώ να μεταδώσω την ένταση, την κρίση, τον κρυφό ή φανερό πόλεμο.
Η ανάγκη που καλύπτει αυτή η παράσταση ποια είναι;
Κατερίνα Χέλμη: Πρέπει να μάθουμε πώς να καλυτερέψουμε την πατρίδα μας τώρα. Το λέει και ο τίτλος «Πατρίδα Τώρα», το βρήκε ο Μάνος Καρατζογιάννης, η κυρία Τσαλίκογλου το λέει «8 ώρες και 35 λεπτά».
Μάνος Καρατζογιάννης: Η παράσταση λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά, είναι ένα χάδι στο στομάχι μας, είναι ένα ταξίδι ταυτότητας. Ένας άνθρωπος που ταξιδεύει για πρώτη φορά στον τόπο της μητρικής καταγωγής του, σε μία Ελλάδα που μαστίζεται από την κρίση. Μέσα στην πτήση ζωντανεύουν οι γυναικείες μορφές της οικογένειάς του, μια μητριαρχική οικογένεια. Μέσα από αυτό το ταξίδι ο Τζόναθαν ψάχνει την ταυτότητα και τη δική του πατρίδα.
Η τωρινή κατάσταση που επικρατεί στην πατρίδα μας τι σας κάνει να σκέφτεστε;
Κατερίνα Χέλμη: Περιμένω να διορθωθούμε. Να μπορέσουμε να κρατήσουμε την πατρίδα μας σε επίπεδο Ευρώπης. Δεν είμαστε Βαλκάνια εμείς, έχουμε ιστορία. Θα πω κάτι που είναι και της μόδας. Το έχουμε στο dna μας. Δεν μπορούμε να φύγουμε από αυτόν τον ήλιο που μπορεί να έχει βροχές, συννεφιές και ξερονήσια, αλλά είμαστε η Μεσόγειος…. Είμαστε Μεσόγειος.
Μάνος Καρατζογιάννης: Η ιστορία επαναλαμβάνεται, υπάρχει αυτό και μέσα στο έργο. Υπάρχει όμως και μία φράση που ακούγεται.. «Μία χώρα δεν τη γνωρίζεις από το περίσσευμά της, από τα μνημεία και το παρελθόν αλλά από αυτό που της λείπει τώρα». Εμείς αυτό που ζητάμε, θέλουμε και λέμε μέσα από το έργο είναι η διατήρηση της ελπίδας για το μέλλον.
Με τα πολιτικά ασχολεστε;
Κατερίνα Χέλμη: Η καταγωγή μου είναι από την Πλάκα, μεγάλωσα στη Μητρόπολη. Με έβαλε τότε η συνοικία μου στο Δημοτικό Συμβούλιο, να καθαρίζω τα σκουπίδια, να κρατήσω την Πλάκα καθαρή, αυτή ήταν η πολιτική μου εμπειρία εκ των έσω. Τώρα όσον αφορά τα κόμματα και τους πολιτικούς όλοι οφείλουμε να δουλεύουμε και να κάνουμε κάτι για την πατρίδα μας, να δοκιμαστούμε. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιος, με μία εξαιρετική ιδιαιτερότητα για να τον υποστηρίξω. Δεν έχουν κάνει τίποτα. Για τους ηθοποιούς –για παράδειγμα- δεν φροντίζει κάποιος. Το μόνο που ξέρουν να κάνουν είναι να κόβουν συντάξεις. Εκεί θυμώνω. Δεν υπάρχει σεβασμός απέναντι στους ανθρώπους, να πάνε να κόψουν από τα δικά τους. Γιατί παίρνουν ένα σκασμό λεφτά, από αυτά να δώσουν.
Και η Αριστερή κυβέρνση των τελευταίων ετών δεν ήταν μία έκπληξη;
Κατερίνα Χέλμη: Ποια Αριστερή; Ξέρω πολύ καλά τους Αριστερούς. Αυτοί που έχουμε έτσι ξεκίνησαν, δεν είχαν τίτλο και έβαλαν το «Αριστεροί». Μιλάμε για επαγγελματίες πολιτικούς, αυτό είναι.
Και έχουμε και την θρησκεία. Τελικώς πού πιστεύετε και ποια η σχέση σας με τη Σαϊεντολογία;
Κατερίνα Χέλμη: Είμαι Χριστιανή Ορθόδοξη. Απλώς αναφέρθηκα –κάποια στιγμή- σ’ ένα έντυπο που βγαίνει στην Αμερική με το οποίο συμφωνώ. Είναι ένα έντυπο που γνωρίζουν οι περισσότεροι Αμερικανοί πολίτες, το «The Christian Science Monitor». Ούτε ξέρω, ούτε γνωρίζω αυτή την αίρεση να το πω;
Πηγαίνετε στην εκκλησία, προσεύχεστε;
Κατερίνα Χέλμη: Πηγαίνω σε ένα μοναστήρι…στην Αγία Φιλοθέη της Εκάλης. Αυτό που μου χαρίζει η πίστη είναι το ότι με κάνει να πιστεύω- όταν είμαι εντάξει με τον εαυτό μου- ότι θα γίνω πιο δυνατή. Ότι θα μπορώ να αντιμετωπίζω κάθε πρόβλημα που υπάρχει στην οικογένειά μου. Έχω ένα σοβαρό πρόβλημα στην οικογένειά μου, πρόβλημα υγείας.
Η οικογένεια τι ρόλο έχει παίξει στην ζωή σας;
Κατερίνα Χέλμη: Μεγάλο. Είμαστε αγαπημένοι πολύ. Μια οικογένεια που φτιάχτηκε από τη μάνα, τον πατέρα, τη γιαγιά αλλά και το Κατηχητικό. Άρα δεν μπορώ να φύγω και να πάω στην Σαϊεντολογία, όπως είπαμε πριν. Και κάτι που θα ήθελα να πω είναι να προσέχουν οι νέοι που δημιουργούν οικογένειες γιατί είναι κάτι πολύτιμο. Βλέπω ανθρώπους να παντρεύονται τη μία και να αφήνουν την άλλη. Αυτά δεν είναι ωραία πράγματα.
Ο έρωτας είναι πιο χυδαίος σε σύγκριση με παλαιότερα;
Κατερίνα Χέλμη: Δεν ξέρω. Εγώ έχω βαφτιστήρια και ανίψια που είναι δοσμένα στην οικογένεια. Τα δικά μου τα πιστεύω είναι πολύ συγκεκριμένα Τι μπορεί να παρασύρει τους άλλους, δεν το γνωρίζω ούτε το κατανοώ. Αλλά- από την άλλη πλευρά- δε με νοιάζει τι επιλέγει να κάνει ο διπλανός μου.
Ο έρωτας έπαιξε ρόλο στην ζωή σας;
Κατερίνα Χέλμη: Έχω ζήσει μεγάλο έρωτα στη ζωή μου, από μικρό παιδί. Παντρεύτηκα τον άντρα μου, αυτόν που περίμενα 40 χρόνια…είναι ο καθηγητής Σβολόπουλος. Ήμασταν μαζί από την πρώτη δημοτικού. Χωρίσαμε στα χρόνια τα Πανεπιστημιακά. Ήρθαν του εξωτερικού οι διάφορες σπουδές. Εγώ ήμουν αφοσιωμένη στην καριέρα μου στην Θεσσαλονίκη. Μεγάλος έρωτας το θέατρο. Δε με ένοιαζε να παντρευτώ έναν άντρα, έτσι… για αυτό περίμενα. Και άξιζε που περίμενα τόσο πολύ. Ήθελα κάτι δυνατό, κάτι που να φροντίζει την προσωπικότητά μου.
Ποιες στιγμές της ζωής σας είναι ορόσημο και από την άλλη πλευρά έχετε κάτι να ντρέπεστε;
Κατερίνα Χέλμη: Α! Γιατί να ντρέπομαι; Κάνω κάτι εγώ; Δεν ντρέπομαι για κάτι και επίσης δεν ντρέπομαι εκ μέρους κανενός. Όλοι έχουν τον προσωπικό τους αγώνα, όλοι πρέπει να δοκιμάζονται. Μία σημαντική στιγμή- κάτι που με πείραξε πολύ- ήταν όταν βρισκόμουν στην Καβάλα με το θίασο του Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και έγινε η εισβολή στην Κύπρο. Μας μάζεψαν – τους ηθοποιούς- σε ένα πολύ άσχημο φορτηγό να φύγουμε για την Θεσσαλονίκη. Αυτή είναι μία στιγμή που με τάραξε πολύ. Εκεί άρχισα να έχω ερωτηματικά. «Τι θα απογίνουμε, με μία εισβολή…σε ένα νησί». Έχω τέτοιου είδους αναμνήσεις, τέτοιες στιγμές που κουβαλάω. Σε αυτό το έργο, τώρα, ήμουν από την αρχή συγκλονισμένη και έκλαιγα. Προσπαθούσα να μπω μέσα στην κατάσταση. Συγκινούμαι και ο τρόπος μου είναι να μεταφέρω αυτά τα πράγματα στην ερμηνεία μου, έτσι δουλεύω. Αυτό με συγκλόνισε στην καριέρα μου. Επίσης είμαι ευχαριστημένη που έχω βγάλει από τη σχολή παιδιά –νέους ηθοποιούς- που έχουν πιάσει πόστο πρωταγωνιστή.
Κάποια ωραία στιγμή; Κάτι όμορφο που σας συγκινεί και το μεταφέρετε στην ερμηνεία σας.
Κατερίνα Χέλμη: Έχω ελπίδες. Με αυτό το έργο νιώθω να ολοκληρώνομαι σαν καλλιτέχνης γιατί έχει από όλα. Λέγονται και αστεία… τα νιώθω, τα καταλαβαίνω και τα προσφέρω.
Η επαφή με τους νέους ανθρώπους τι αίσθηση σας αφήνει;
Κατερίνα Χέλμη: Τα παιδιά που έχουν καλλιέργεια και προσπαθούν πολύ, αυτά έχω γνωρίσει… τα άλλα δεν τα ξέρω. Τα παιδιά που έχουν τσαγανό έχουν και μέλλον. Αυτά τα παιδιά δεν τα νουθετούν οι γονείς τους. Ο κάθε νέος έχει προσωπικότητα και αν θέλει θα παλέψει και θα δημιουργήσει, θα συνεχίσει. Εγώ δεν άκουσα ποτέ τους γονείς μου, τους είπα «Θα γίνω ηθοποιός γιατί μου αρέσει αλλάζω χαρακτήρες. Δε θέλω να είμαι αυτό που φαίνομαι». Ήθελα ανέκαθεν να ψάχνω τους ανθρώπους. Άλλωστε μεγάλωσα σε μία οικογένεια που ήταν μέσα στο θέατρο. Οι νέοι πρέπει να είναι σοβαροί και να σέβονται. Στη δουλειά μας είναι σημαντικό να σέβεσαι το διπλανό σου.
Στο star system της δικής σας εποχής τι ίσχυε;
Κατερίνα Χέλμη: Δεν ήμουν ποτέ σταρ, ήμουν ηθοποιός.
Αντιμετωπίσατε κακές συμπεριφορές, ζήλια ή ανταγωνισμό;
Κατερίνα Χέλμη: Όχι. Όλοι με αγαπούσαν γιατί είχα και ένα ιδιαίτερο χιούμορ. Αν πήγαινε κάποιος να με πειράξει έλεγα κάτι αστείο, έβαζε τα γέλια αυτός και τελείωνε εκεί.
Τι άλλο αγαπάει κάποιος σε εσάς;
Κατερίνα Χέλμη: Είμαι στοργική, έχω καλή καρδιά, μου αρέσει να προσφέρω και κυρίως έχω μανία με το να κάνω δώρα.
Και τι τους εκνευρίζει;
Κατερίνα Χέλμη: Κάποιες φορές είμαι πεισματάρα. Δε μπορώ να πω ακριβώς γιατί.
Όταν ανεβαίνετε επάνω στη σκηνή τι νιώθετε;
Κατερίνα Χέλμη: Ότι είμαι η γιαγιά Ερασμία. Αυτό νιώθω τώρα. Κάθε φορά απλώς κάνω το σταυρό μου και ρίχνω έναν τοίχο, δεν αφήνω να με αγγίξει αυτό που με απασχολούσε πριν από 10 λεπτά. Κόβονται όλα και μπαίνουμε μέσα, στο έργο. Στον κάθε ρόλο.
Για το μέλλον τι θέλετε;
Κατερίνα Χέλμη: Τίποτα. Είμαι ευχαριστημένη.
Πηγή: TOSPIRTO