Για πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσιάζεται η κωμωδία του Ζωρζ Φεϋντώ «Η Λεονί εν αναμονή ή το όμορφο κακό» (πρωτ. τίτλος «Leonie est en avance ou le mal joli») σε σκηνοθεσία Αθηνάς Κεφαλά, με τη Μάνια Παπαδημητρίου, την Όλγα Δαμάνη, τον Στέλιο Πετράκη, τη Βιργινία Ταμπαροπούλου, τον Μανώλη Γιούργο και την Άννα Μωραΐτου στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας.
Στη μονόπρακτη κωμωδία του Φεϋντώ «Η Λεονί εν αναμονή ή το όμορφο κακό» η σχέση του ζευγαριού είναι ενδεικτική μιας κραυγαλέας ανισότητας. Η Λεονί, κόρη αριστοκρατικής γενιάς, ο σύζυγός της Τουντού λαϊκής καταγωγής και η οικογενειακή τους κατάσταση είναι ένας συνεχής αγώνας σκληρότητας μέσα σε αντιθέσεις γενεαλογίας. Η Λεονί περιμένει παιδί κι αυτό επιδεινώνει τις ενδοοικογενειακές τους εντάσεις, γιατί οι απαιτήσεις της αυξάνονται και γίνονται παράλογες, παιδεύει τον σύζυγό της, τον αναγκάζει να προβεί σε γελοιότητες, κι αυτός υποκύπτει σ’ όλα της τα καπρίτσια. Όταν έρχονται οι γονείς της, ο Τουντού γίνεται αντικείμενο χλευασμού, ειρωνείας, καζούρας, ακόμα και η μαία και η υπηρέτρια του σπιτιού έχουν υποτιμητική συμπεριφορά απέναντί του. Ο σύζυγος της αριστοκρατικής κόρης βιώνει καταστάσεις θηριωδίας. Αυτή η συμπεριφορά δημιουργεί αμήχανες συναντήσεις, κακοτυχίες που διαμορφώνουν το όνειρο σε εφιάλτη, οι ήρωες αφήνονται σ’ έναν τρελό αγώνα μιας παράλογης λογικής που γίνεται σουρεαλιστική…
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Palais Royale (9 Δεκεμβρίου 1911). Ο Φεϋντώ χρησιμοποιεί τις κωμικές καταστάσεις για να ασκήσει δριμεία κριτική στην ευρωπαϊκή αστική τάξη. Το έργο χαρακτηρίστηκε ως «ένα μικρό κόσμημα του διάσημου δραματουργού του Γαλλικού θεάτρου» (un petit bijou du célèbre dramaturge).
Εμείς μιλήσαμε με την Αθηνά Κεφαλά και τη Μάνια Παπαδημητρίου για την παράσταση…
Πώς ήρθατε σε επαφή με το συγκεκριμένο έργο που δεν έχει παιχτεί ξανά στην Ελλάδα και γιατί επιλέξατε να το ανεβάσετε;
Αθηνά Κεφαλά: Το κείμενο αυτό του Φεϋντώ δουλεύαμε σχεδόν όλοι οι μαθητές στη σχολή μου “Conservatoire National d’ Art Dramatque” και το αγάπησα γιατί δεν είναι σαν τ’ άλλα έργα του συγγραφέα που είναι γνωστά στη χώρα μας. Είναι απ’ αυτά της δεύτερης περιόδου του Φεϋντώ που χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη αλλαγή στη συγγραφική του καριέρα. Από το 1910 και μετά στα έργα του ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με τις σχέσεις των παντρεμένων ζευγαριών της υψηλής κοινωνίας της Γαλλίας, ασκώντας σκληρή κριτική. Αποδομεί την ιδέα του γάμου της συγκεκριμένης κοινωνικής κάστας.
Πώς προσεγγίσατε σκηνοθετικά το έργο;
Αθηνά Κεφαλά: Σ’ ό,τι αφορά τη σκηνική απόδοση ακολούθησα τις οδηγείς που έχω στη μνήμη μου από τον τρόπο που δουλεύαμε στη Γαλλία. Αυτή η δεύτερη περίοδος του Φεϋντώ είναι πρόδρομος του παράλογου θεάτρου, δομεί τους κώδικες που ακολουθεί αργότερα το αβάν-γκαρντ θέατρο της δεκαετίας ΄20 και οι συγγραφείς του παράλογου θεάτρου. Δουλέψαμε με την άλογη λογική του παράλογου. Το ταξίδι μας ακολούθησε την αισθητική μιας διαδρομής της δεκαετίας του ΄60.
Συνεργάζεστε για μια ακόμη φορά μαζί στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας, τι σημαίνει αυτό για εσάς;
Μάνια Παπαδημητρίου: Έχω συνεργαστεί με την Αθήνα Κεφαλά ξανά στην παράσταση «Μονόλογος» που βασιζόταν στο έργο της Σιμόν ντε Μπωβουάρ. Παίξαμε μάλιστα και στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας, στο οποίο τώρα ξανασυναντιόμαστε. «Η Λεονί εν αναμονή ή το όμορφο κακό» του Φευντώ παίζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και ήταν ιδέα της Αθηνάς να το ανεβάσουμε. Την ευχαριστώ πολύ που με διάλεξε για έναν τόσο περίεργο και γουστόζικο ρόλο. Ελπίζω να τα καταφέρουμε σε αυτό το τόσο δύσκολο είδος που έχει στοιχεία φάρσας και παραλόγου μαζί.
Αθηνά Κεφαλά: Με τη Μάνια Παπαδημητρίου είχαμε μια πολύ καλή συνεργασία και θέλαμε και οι δύο να συνεχίσουμε να δουλεύουμε μαζί. Η Μάνια είναι μια ηθοποιός που το ένστικτό της, το ταλέντο της, και η σκηνική της δύναμη κάνουν αυτόν που είναι το τρίτο μάτι, το «σκηνοθέτη», να γεννά ιδέες και αυτή η εξαίρετη ηθοποιός να τις μετατρέπει σε ζωντανές εικόνες. Στο έργο ο ρόλος της είναι κωμικός και είμαστε ευτυχείς και οι δύο γι’ αυτό. Η Μάνια μπορεί, πιστεύω, να παίξει τα πάντα στο θέατρο. Με τη Β’ Σκηνή του Θεάτρου Οδού Κεφαλληνίας είχα μια άριστη συνεργασία, γι’ αυτό κι ευχαριστώ πολύ τη Μαρία Ξανθοπουλίδου που αμέσως δέχτηκε την πρόταση αυτού του έργου και μας βοηθά να το παρουσιάσουμε και στην Αθήνα.
Τι σας γοήτευσε στο έργο αυτό του Ζωρζ Φεϋντώ;
Μάνια Παπαδημητρίου: Αυτό που με γοητεύει στο έργο του Φεϋντώ είναι η θεατρικότητά του και η σημασία του ρυθμού. Είναι από τα δυσκολότερα πράγματα που έχω κάνει. Και ευχαριστώ πολύ την Αθηνά Κεφαλά και όλο το θίασο για την υπέροχη συνεργασία. Είναι πολύ σημαντικό σε ένα τέτοιο έργο ο ρυθμός να υπηρετείται σωστά από όλους, κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη φορά. Κι αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο..
Ποιος ο ρόλος σας στο έργο;
Μάνια Παπαδημητρίου: Ο ρόλος μου είναι η μαμή. Είναι ένας σίφουνας που μπαίνει και σχεδόν κάνει κατάληψη στο σπίτι. Αλλάζει όλα τα δεδομένα για να κάνει υποτίθεται τη δουλειά της αλλά στην πραγματικότητα αυτό που την ενδιαφέρει είναι να περάσει εκείνη καλά. Είναι ένα μικρό τέρας, μια απίθανα αινιγματική ύπαρξη.
Σκιαγραφήστε μας τη Λεονί…
Αθηνά Κεφαλά: Η Λεονί μας, η αγαπημένη μας Λεονί, είναι ένα κακομαθημένο μεγάλο κορίτσι αριστοκρατικής γενιάς που περιμένει παιδί. Πρόκειται να γεννήσει πρόωρα κι αυτό την κάνει να βασανίζει όσους βρίσκονται γύρω της, ζητά παράλογα πράγματα, απαιτεί την προσοχή όλων και κυρίως του συζύγου της, του Τουντού, που με τις απαιτήσεις της τον γελοιοποιεί, τον εξευτελίζει. Αυτός υποκύπτει σ’ όλα της τα καπρίτσια, το ίδιο και η μητέρα της.
Τι συμβολίζει το «όμορφο κακό» του τίτλου;
Αθηνά Κεφαλά: Δε θέλω να πω πολλά για τον συμβολισμό του τίτλου παρά μόνο ότι έχει να κάνει με τη ζωή που έρχεται. Επειδή το έργο παρουσιάζεται για πρώτη φορά, καλύτερα να το μάθει ο κόσμος που θα το δει επί σκηνής.
Ο Φεϋντώ χρησιμοποιεί τις κωμικές καταστάσεις για να ασκήσει δριμεία κριτική στην ευρωπαϊκή αστική τάξη. Πού αγγίζει όμως το έργο αυτό το σήμερα;
Μάνια Παπαδημητρίου: Το θέατρο και τα έργα που έχουν γνήσια θεατρικότητα όπως αυτό πιστεύω πως ασκούν μια θεραπευτική επίδραση στο κοινό. Όχι τόσο με τα μηνύματα που κρύβουν όσο με την ίδια την θεατρική μαγεία που παράγεται από τη σύγκρουση των ρόλων και των χαρακτήρων καθώς είναι ο καθένας οχυρωμένος μέσα στο εγώ του. Η σύγκρουση των ρυθμών παράγει ένα γοητευτικό πανζουρλισμό, που όταν πετυχαίνει «γαργαλάει» το συναίσθημα και προκαλεί ευφορία θεραπευτική.
Αθηνά Κεφαλά: Όπως ανέφερα και πριν η κριτική του στη συγκεκριμένη κοινωνική τάξη (από την οποία προέρχεται) είναι αμείλικτη. Ο λόγος που ασκεί αυτή την σκληρή κριτική μετά το 1910 στα ζευγάρια πηγάζουν από την προσωπική του ζωή και το δικό του αποτυχημένο γάμο. Σήμερα όλα τα ζευγάρια χωρίζουν με μεγάλη ευκολία, η αστική τάξη του τότε χώριζε με την ίδια ευκολία ενώ οι φτωχότεροι άνθρωποι με δυσκολία. Στις μέρες μας που τα ταξικά ήθη είναι δυσδιάκριτα αναδεικνύονται ευκολότερα οι ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα σε νοοτροπίες χαρακτήρων και αξίες κοινωνικές. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι πρώτα ο ίδιος ο Φεϋντώ και το αστικό θέατρο, αγαπητό σ’ όλο τον κόσμο, κάνει τους χαρακτήρες του να είναι οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας. Επέλεξα το έργο γιατί ήθελα μια ποιοτική κωμωδία, μια κωμωδία που θα χαλαρώσει τον θεατή αλλά κι εμάς του ίδιους. Ο Φεϋντώ είναι ο συγγραφέας που έχει πολυπαιχτεί στη Ελλάδα, αλλά οι μονόπρακτες κωμωδίες του είναι εντελώς άγνωστες. Θέλουμε πολύ να τις κάνουμε γνωστές όλοι όσοι δουλεύουμε για την παράσταση. Έχουμε σεβαστεί απόλυτα τους κώδικες του αστικού θεάτρου έτσι όπως τις διδάχτηκα και όλοι οι ηθοποιοί δούλεψαν πολύ για να καταφέρουμε να μπούμε στο κόσμο του.
«Ενα αστείο είναι πολύ σοβαρό πράγμα» έλεγε ο Τσόρτσιλ. Στην παράσταση αυτό γίνεται αισθητό;
Αθηνά Κεφαλά: Πιστεύω πως ναι, αλλά ο θεατής θα μας το πει. Ένα αστείο είναι ότι πιο σοβαρό, ένα αστείο στο θέατρο είναι ότι πιο δύσκολο αν δε γίνει μπαλαφάρα. Ένα αστείο σ’ ένα έργο σαν αυτό του Φεϋντώ μοιάζει σαν αγώνας δρόμου. Θεωρώ ότι είναι πολύ πιο εύκολο να κάνεις το κοινό να κλάψει από το να γελάσει, ακόμα και να χαμογελάσει, αυτό έλεγε ο μέγας Louis Jouvet.
Σήμερα υπάρχουν τόσο έντονες αντιθέσεις ανάμεσα στην λαϊκή και την αστική τάξη;
Αθηνά Κεφαλά:Με την κρίση στην οποία η Ευρώπη βρίσκεται οι αντιθέσεις είναι στο ζενίθ. Αυτό που κεντρίζει το ενδιαφέρον στο έργο είναι η έντονη υποτίμηση ενός θεωρούμενου κοινωνικά κατώτερου ανθρώπου με μια ωμή σκληρότητα, κάτι σαν το μπούλιγκ σήμερα.
Μάνια Παπαδημητρίου: Νομίζω πως ναι. Και σήμερα υπάρχουν τάξεις Ίσως στη χώρα μας περισσότερο παρά ποτέ. Είναι μια εποχή έντονης γελιοποίησης του πολιτικού στίβου καθώς μοιάζει να επικρατεί μια ελαφρότητα εγκληματική για πολύ σοβαρά ζητήματα Αυτό από τη μια είναι γελοίο κι από την άλλη τρομακτικό. Έτσι συμβαίνει και στο έργο. Όλοι μιλούν για κάτι νέο που θα γεννηθεί και δεν γεννιέται τίποτα παρά ολοένα ανακυκλώνονται τα ίδια και τα ίδια.
Καλλιτεχνικό απωθημένο/όνειρο
Μάνια Παπαδημητρίου: Όχι, δεν μπορώ να πω πως έχω απωθημένο όνειρο. Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα ήθελα να μου δοθεί η ευκαιρία να κάνω. Και ψάχνω τρόπους να το καταφέρω. Όταν θες κάτι πολύ το πετυχαίνεις
Αθηνά Κεφαλά: Όχι, δεν κάνω όνειρα, γιατί πιστεύω στο εφήμερο. Αυτό που αναζητώ στη ζωή είναι οι ανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις καταναλώνω τον χρόνο μου. Θέλω να είναι καλά οι αγαπημένοι μου άνθρωποι για να είμαι κι εγώ καλά. Και όταν δουλεύω θέλω φίλους κοντά μου, είμαι ανασφαλής. Απωθημένο, ναι έχω, δεν έχω δει ακόμα παράσταση στο Bairoit και δεν ξέρω αν θα δω, δεν βρίσκω ποτέ θέσεις.
Η πιο έντονη καλλιτεχνικά στιγμή σας;
Μάνια Παπαδημητρίου: Είναι πολλές στιγμές που αγάπησα πολύ, δεν είναι μία. Η πιο πρόσφατη είναι η Καμίγ Κλωντέλ στο έργο που κάναμε το χειμώνα. Θα ήθελα να το συνεχίσουμε και τον επόμενο χειμώνα. Με απορρόφησε πολύ αυτή η παράσταση και νιώθω ότι δεν έχει ακόμα τελειώσει μέσα μου.
Αθηνά Κεφαλά: Όταν έπαιξα για πρώτη φορά στα γαλλικά, μπροστά σε προσωπικότητες του θεάτρου που ούτε στον ύπνο μου δεν το είχα φανταστεί ποτέ.
Μελλοντικά σχέδια
Αθηνά Κεφαλά: Να σκηνοθετήσω το ΤΑΒΛΙ του Δημήτρη Κεχαίδη στο Παρίσι.
Μάνια Παπαδημητρίου: Πολλά και διάφορα που συζητιούνται αλλά δεν είναι ακόμα ανακοινώσιμα.
Πηγή : tospirto